شناخت رشته‌های تحصیلی چگونه به دست می‌آید؟

در ادامه بحث خود در این ستون، که به منظور راهنمایی داوطلبان مجاز به انتخاب رشته تحصیلی آزمون سراسری سال جاری تقدیم خوانندگان عزیز می‌شود، به رشته‌های تحصیلی و ابزارهای شناخت آن خواهیم پرداخت.

در این مرحله، داوطلب باید نسبت به شناخت صحیح و واقع‌بینانه از رشته‌های دانشگاهی مرتبط با گروه یا گروه‌های آزمایشی آزمون سراسری که در آن شرکت کرده است، اقدام نماید تا ضمن کسب آگاهی لازم و اطلاعات کافی در زمینه رشته‌های مورد نظر، با آمادگی کامل و به دور از هرگونه هیجان ممکن، اقدام به انتخاب رشته‌های تحصیلی در موعد مقرر نماید. به همین منظور، لازم است که داوطلب در همین مهلت انتخاب رشته، با یاری گرفتن از مواردی که به اختصار در سطور زیر توضیح داده خواهد شد و جمع‌بندی ماحصل شناخت خود از رشته‌های تحصیلی، که از طریق به کارگیری این موارد و ... کسب می‌کند، اقدام به انتخاب رشته نماید.

مجموعه آثاری که در مورد معرفی رشته‌های تحصیلی دانشگاهی تالیف یا تدوین گردیده‌اند، پرشمار نیستند، اما مطالعه همین عناوین محدود،  غنیمت است و برای ما این فرصت را فراهم می‌آورد که در این وقت کم، با مطالعه آنها شناختی نسبی از رشته‌های مورد نظر خود را به دست آوریم و هنگام پر کردن فرم انتخاب رشته تحصیلی، مفاد این کتاب‌ها را مد نظر داشته باشیم؛ بدین ‌منظور می‌توان با مراجعه به کتابخانه‌های عمومی یا دانشگاهی و همچنین کتابفروشی‌های معتبر، از عناوین منتشر شده در این زمینه اطلاع پیدا نمود و اقدام به تهیه و مطالعه آنها کرد.

از دیگر منابع قابل استفاده و بسیار مفید در زمینه انتخاب رشته‌های تحصیلی، پایگاه‌های اطلاع‌رسانی (سایت اینترنتی) دانشگاه‌های کشور است. خوشبختانه با گسترش روز افزون فناوری اطلاعات در کشور و به روز بودن این پایگاه‌ها، می‌توان با مراجعه به این پایگاه‌ها از آخرین اخبار و آگاهی‌های لازم در این زمینه بهره‌مند شد و اطلاعات لازم را در این زمینه کسب کرد.

مراجعه به سایت دانشگاه‌ها مزایای دیگری را برای داوطلبان نیز در بردارد؛ از جمله مهم‌ترین این موارد آن است که داوطلبان می‌توانند با پیشینه و تاریخچه تاسیس رشته‌های تحصیلی، گروه‌های آموزشی، دانشکده‌ها، پژوهشکده‌ها و مؤسسات تحقیقاتی وابسته به هر دانشگاه  و خود دانشگاه و همچنین اعضای هیات علمی، گروه‌های آموزشی و دانشکده‌ها و مراکز وابسته به دانشگاه مورد نظر و عناوین و دروس و واحدهای درسی هر رشته و ... آشنا شده و اطلاعات سودمندی را در این موارد نیز حاصل کنند.

در مورد رشته‌های تحصیلی مورد علاقه نیز می‌توان با دانشجویان، استادان، فارغ‌التحصیلان یا شاغلان مرتبط با هر رشته، که آگاهی‌های کاملی راجع به رشته و اشراف لازم برای پاسخگویی به پرسش‌های داوطلبان در زمینه رشته تحصیلی، بازار کار رشته مورد نظر و ... داشته باشند، در این فرصت کوتاه مذاکره کرد و اطلاعات کاملی را در زمینه‌های موردنظر از آنها دریافت نمود.

همچنین داوطلب می­تواند با مطالعه دقیق روی مجموعه‌ای از رشته‌های دانشگاهی مرتبط با گروه یا گروه‌های آزمایشی که در آن شرکت کرده، و با در اختیار قرار دادن اطلاعاتی که تاکنون راجع به شناخت این رشته‌ها کسب کرده است، به اعضای خانواده (پدر، مادر، خواهر یا برادر)، به مشورت با آنها پرداخته و از آنها یاری بجوید. تجربه تحصیلی سایر اعضای خانواده، به ویژه برادر یا خواهر بزرگتر، که به فاصله چند سال قبل از ما در یکی از رشته‌های تحصیلی مشغول به تحصیل بوده و در حال حاضر یا فارغ‌التحصیل رشته خود هستند و یا آنکه ترم‌های پایانی تحصیلات خود را می‌گذرانند، نیز می‌تواند در این زمینه مشاور خوبی برای ما بوده و در این امر راهگشا باشد؛ همچنان که تجارب و دستاوردهای پدر و مادر تحصیل کرده نیز در این مورد بسیار گرانبهاست و می‌تواند ما را در چگونگی انتخاب رشته صحیح یاری نماید.

برای آشنایی با رشته‌های تحصیلی مختلف می‌توان از تجارب و آموخته‌های دبیران و مشاوران آموزش و پرورش نیز سود برد؛ زیرا این افراد، به لحاظ مسؤولیت خطیری که در زمینه مسایل آموزشی در جامعه ایفا می‌کنند، می‌توانند در ارایه اطلاعات و آگاهی‌های مفید در مورد انتخاب رشته‌ نیز به ما به بهترین شیوه ممکن یاری نمایند. این قشر از جامعه، به خاطر سر و کار داشتن با چندین نسل از دانش‌آموزان با روحیات مختلف، گنجینه پرحاصلی از تجارب ارزشمند در زمینه‌ها و گرایش‌های مختلف آموزشی و تحصیلی همراه خود دارند که می‌تواند سخاوتمندانه در اختیار داوطلبان آزمون‌های سراسری قرار گیرد و به آنها به طور قابل توجهی در زمینه انتخاب رشته یاری نماید.

علاوه بر موارد پیشگفته، استفاده از هر مورد دیگری که بتواند به شناخت و آشنایی بیشتر و آگاهانه‌تر ما از رشته‌های تحصیلی منجر شود، نیز در این زمینه مفید فایده خواهد بود.

حاصل بحث آنکه، از آنجایی که انتخاب رشته، موضوعی حیاتی در زندگی یک داوطلب آزمون سراسری به شمار می‌آید و با تمام ابعاد زندگی او سر و کار دارد، شناخت رشته‌های تحصیلی نیز ضرورت حیاتی و انکار ناپذیر برای داوطلبان به شمار می‌آید و باید، ضمن شناخت دقیق آنها، در نهایت دقت و به بهترین شیوه ممکن، انتخاب رشته کرد؛ چرا که یک انتخاب نادرست، می‌تواند بر آینده تحصیلی، شغلی و حتی گاهی بر زندگی خصوصی و شخصی داوطلب نیز تاثیرگذار باشد.

نکته مهم دیگر در زمینه آشنایی با رشته‌های تحصیلی، این است که نباید در حین انتخاب رشته، به رؤیاپردازی مشغول شد و از واقعیت‌های موجود راجع به هر رشته، دوری کرد؛ بلکه باید با واقع‌بینی، آینده‌نگری و دور اندیشی هر چه بیشتر در این مورد اقدام نمود تا به نتیجه مطلوب خود دست پیدا کرد.

آخرین بررسی‌های علمی و پژوهشی در مورد انتخاب رشته تحصیلی، بیان می‌کند آن دسته از داوطلبانی که براساس شناخت توانایی‌ها، مهارت‌ها، ارزش‌ها، استعدادها، علایق و ویژگی‌های شخصیتی خود، و همین ‌طور با اشراف کامل بر رشته‌های دانشگاهی و در نظر گرفتن تناسب آن رشته یا رشته‌ها با صفات فردی‌شان، اقدام به انتخاب رشته می‌نمایند، بسیار موفق‌تر از کسانی هستند که فقط بر مبنای رتبه خود در آزمون سراسری و همچنین القایات دیگران، برای رسیدن به عناوین خاص و ... دست به انتخاب رشته تحصیلی می‌زنند؛ بنابراین، تنها به منظور قبولی در دانشگاه یا رسیدن به عناوین خاص، انتخاب رشته نکنید و علایق، توانایی‌ها و استعدادهای خود را در این انتخاب بسیار مهم زندگی‌تان، نیز در نظر داشته باشید.

 

موفق باشید 

برای یک انتخاب رشتۀ خوب: چه باید کرد؟2

قسمت دوم (کدام دانشگاه را انتخاب کنم؟)

همان طور که انتخاب رشتۀ دانشگاهی از اهمیت بسزایی برخوردار است، انتخاب دانشگاه محل تحصیل نیز بسیار مهم است؛ یعنی باید بدانیم که از میان انواع دانشگاه‌ها، کدام یک را در کدام شهر انتخاب کنیم؛ از همین رو، لازم است که در ابتدا با انواع دانشگاه‌ها آشنا شوید.

الف) دانشگاه‌های دولتی (دوره‌های روزانه)

دوره‌های روزانه دانشگاه‌های دولتی را با چند ویژگی اساسی کیفیت بالا، ورودی دشوار و تحصیل رایگان می‌شناسند.

دانشگاه‌های دولتی، از طریق وزارت علوم، تحقیقات و فناوری یا وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی بودجه خود را تامین می‌کنند؛ بنابراین، برای تحصیل، هیچ هزینه‌ای نیز از دانشجویان طلب نمی‌کنند. معمولاً تاکنون به این شکل بوده است که بهترین استادان هر شهری، در دانشگاه‌های دولتی آن شهر تدریس می‌کنند، و معمولاً کیفیت این دانشگاه‌ها زبان‌زد است.

نکته‌ای که خیلی مهم است، کیفیت دانشگاه‌های دولتی شهرستان‌ها و اعتبارشان نسبت به دانشگاه‌های تهران است. معمولاً همه دانش‌آموزان، دانشگاه‌های دولتی تهران را با کیفیت‌تر از همه دانشگاه‌های ایران می‌دانند و منتهای آرزویشان این است که در این دانشگاه‌ها تحصیل کنند؛ اما آیا واقعاً چنین تصوری صحیح است؟ یعنی واقعاً همه دانشگاه‌های تهران، از دانشگاه‌های شهرستانی در تمامی رشته‌ها بهترند؟

باید گفت که آن چه نمایانگر قدرت علمی یک دانشگاه است، در درجه اول، تعداد اعضای هیات علمی دانشکده، و در درجه دوم، تعداد «استاد تمام»های آن دانشکده است. همچنین آزمایشگاه‌ها و کارگاه‌های مجهز نیز اهمیت بسزایی در این ارزش‌گذاری دارند؛ پس اگر بین سطح علمی یک رشته در دو دانشگاه مختلف شک کردید، بهترین راه، مراجعه به سایت دانشکده‌ها و مقایسه هیات علمی دو دانشکده و، در مرحلۀ بعد، بررسی امکانات آزمایشگاهی و کارگاهی آنهاست.

توجه داشته باشید که چون دانشگاه‌های دولتی با محدودیت ظرفیت مواجه هستند و خیلی از داوطلبان نیز تمام خواسته‌شان این است که در یک دانشگاه دولتی قبول شوند، اگر در یکی از رشته‌های دوره روزانه یک دانشگاه دولتی قبول شویم و نخواهیم در آن رشته ادامه تحصیل دهیم یا به هر دلیلی از ثبت‌نام در آن امتناع ورزیم، محرومیت یکساله از آزمون سراسری، گریبان ما را خواهد گرفت؛ یعنی سال بعد، از شرکت در آزمون سراسری محرومیم و در واقع دو سال عقب می‌افتیم.

در ضمن، دانشگاه‌های دولتی، به ازای این تحصیل رایگان، در همان ابتدای تحصیل از شما تعهد می‌گیرند که پس از پایان تحصیلاتتان، به مدت یک برابر زمان تحصیل، در داخل کشور مشغول فعالیت شده و خدمت کنید؛ حال اگر دانشجویی در پایان تحصیلاتش، برای ادامه تحصیل در مقطع بعدی، خواهان خروج از کشور باشد، باید با پرداخت هزینه معادل این چند سال تحصیل رایگان، به اصطلاح مدرک خود را آزاد کند؛ اما اگر فارغ‌التحصیلی، پس از پایان تحصیلات در ایران بماند (از مدرک خود برای اشتغال استفاده کند یا نکند)، هیچ هزینه و تعهدی برای وی وجود نخواهد داشت.

ب) دانشگاه‌های دولتی (دوره‌های شبانه)

تفاوت اصلی دوره‌های روزانه دانشگاه‌های دولتی با دوره‌های شبانه همین دانشگاه‌ها در این است که  در دوره‌های شبانه، برای هر ترم و هر واحد درسی، هزینه‌ای اخذ می‌شود که حدود  هزینه دریافتی آن در دفترچه راهنمای انتخاب رشته درج شده است؛ البته همۀ رشته‌ها در دوره‌های شبانه ارایه نمی‌شوند و امکانات رفاهی، مانند خوابگاه و وام دانشجویی، نیز به دانشجویان شبانه تعلق نمی‌گیرد؛ هر چند، اگر دانشگاه از لحاظ خوابگاه محدودیتی نداشته باشد، دیده شده است که به دانشجویان شبانه نیز (با اخذ هزینه‌ای بیشتر از دانشجویان روزانه) خوابگاه اعطا شده است. از لحاظ بهره‌مندی از امکانات تغذیه هم، دانشگاه‌ها با یکدیگر متفاوت دارند. بعضی از دانشگاه‌ها تفاوتی بین دانشجویان دوره‌های روزانه و شبانه خود در مورد هزینه غذا قایل نمی‌شوند و بعضی از دانشگاه‌ها نیز از دانشجویان دوره‌های شبانه، هزینه بیشتری برای تغذیه آنها دریافت می‌کنند. 

گفتنی است که تعهد به خدمت، از دانشجویان دوره‌های شبانه گرفته نمی‌شود؛ زیرا تحصیل آنان رایگان نیست؛ بنابراین، دانشجویان دوره‌های شبانه، بعد از اتمام تحصیلشان در دانشگاه‌های دولتی، بدون پرداخت هیچ هزینه‌ای می‌توانند مدرکشان را آزاد کنند.

نکته مهم اینجاست که عده‌ای تصور می‌کنند که زمان برگزاری کلاس‌های شبانه در ساعات انتهایی روز است! چنین تصوری اشتباه است و از لحاظ زمان برگزاری کلاس‌ها و برخورداری استادانی که تدریس می‌کنند، هیچ تفاوتی بین دانشجویان دوره‌های روزانه و شبانه وجود ندارد و فقط روی کارت دانشجویی آنان روزانه یا شبانه بودن درج می‌شود و حتی در مدرک تحصیلی‌شان نیز عنوان «شبانه» ذکر نمی‌شود.

پ) دانشگاه پیام‌نور

دانشگاه پیام‌نور، بر اساس روش آموزش از راه دور و آموزش نیمه‌حضوری تاسیس شده است. از نظر ساختاری، دانشگاه پیام‌نور دارای یک سازمان مرکزی و شعبه‌های بسیار در سراسر کشور است و دامنۀ وسیعی از رشته‌های مختلف را ارایه می‌دهد. اکنون این دانشگاه دارای بیش ‌از 500 مرکز در سراسر کشور است که به‌ صورت نیمه‌حضوری به ارایة آموزش می‌پردازند. در دانشگاه پیام‌نور، کلاس‌ها به سه شیوة غیرحضوری، نیمه‌حضوری و حضوری تشکیل می‌شوند. حضور در کلاس‌های تیوری، اختیاری است؛ یعنی دانشجو می‌تواند در این کلاس‌ها شرکت کند یا نکند، اما حضور در دروس عملی و آزمایشگاه، اجباری است. تحصیل در این دانشگاه رایگان نیست، اما شهریۀ آن نسبت به سایر دانشگاه‌های غیررایگان، کمتر است.

گفتنی است که دانشگاه پیام‌نور، یکی از دانشگاه‌های مورد تایید وزارت علوم بوده و دارای مدرک معتبر است و برای ادامه تحصیل در خارج از ایران نیز مدرک این دانشگاه مورد تایید بسیاری از دانشگاه‌های جهان است.

 

ت) دانشگاه غیرانتفاعی

هدف از تاسیس و توسعه دانشگاه‌ها و مؤسسات غیرانتفاعی، بسیج کلیۀ امکانات کشوردر امر گسترش آموزش عالی و ارتقاء سطح دانش و فرهنگ جامعه است.

دانشگاه‌های غیرانتفاعی، از جمله دانشگاه‌های غیردولتی کشور هستند که داوطلب تحصیل در آن، می‌تواند از طریق آزمون سراسری و همراه با سایر داوطلبان این آزمون برای پذیرش در آن دانشگاه‌ها اقدام کند. داوطلبان ثبت‌نام در دانشگاه‌های غیرانتفاعی می‌توانند پس از تایید مراجع ذی‌صلاح، که معمولاً در هنگام آزمون سراسری مشخص می‌شود، با پرداخت شهریه، از امکانات و تخصص‌های موجود در دانشگاه‌های غیرانتفاعی استفاده نمایند.

 بخش اعظمی از دانشجویان دانشگاه غیرانتفاعی را دانشجویان مقطع کاردانی و کارشناسی تشکیل می‌دهند و میزان شهریه آن نیز با دانشگاه آزاد تقریباً برابر است.

ث) دانشگاه فرهنگیان

دانشگاه فرهنگیان، دانشگاهی است که به منظور تربیت مربیان و معلمان توانمند تاسیس شده است و بر اساس مصوبات شورای عالی انقلاب فرهنگی و ضوابط و مقررات دو وزارتخانه آموزش و پرورش و علوم، تحقیقات و فناوری اداره می‌شود. طبق این اساس‌نامه، سازمان مرکزی دانشگاه فرهنگیان، در شهر تهران مستقر است و  پردیس آقایان و خانم‌ها نیز به طور جداگانه در هر یک از استان‌ها راه‌اندازی و مقرر شده است که سایر مراکز تربیت‌معلم نیز در این پردیس‌ها سامان‌دهی می‌شوند؛ به این ترتیب، مراکز تربیت معلم سابق ارتقاء یافته و تحت عنوان دانشگاه فرهنگیان به فعالیت خود ادامه می‌دهند.

در حال حاضر، این دانشگاه، در دو مقطع کارشناسی و کارشناسی‌ارشد، به تربیت، آموزش و ارتقاء علمی و معرفتی مربیان و معلمان آموزش و پرورش می‌پردازد.

علاوه بر آزمون سراسری، از متقاضیان ورود به دانشگاه فرهنگیان، مصاحبه و گزینش نیز انجام می‌شود. همچنین تست‌های مربوط به سلامت جسمانی از پذیرفته‌شدگان این دانشگاه گرفته می‌شود و دانشجویان از بدو ورود به دانشگاه، به استخدام آموزش و پرورش در می‌آیند.

ج) پردیس‌های خودگردان دانشگاه‌های دولتی  

 پردیس‌های خود گردان، شعبه‌هایی از دانشگاه‌های دولتی هستند. طبق مجوزی که از مجلس شورای اسلامی برای دانشگاه‌های دولتی گرفته شده است، بعضی از دانشگاه‌ها می‌توانند با ایجاد پردیس‌های خودگردان، در همان دانشگاه شعباتی ایجاد کرده و شروع به جذب دانشجو کنند.

مدرک پردیس‌های خودگردان با امضاء ریاست و معاونت آموزشی دانشگاه مربوط صادر می‌شود و شکل آن کاملاً مشابه مدارک دوره‌های روزانه است و بر اساس شیوه‌نامه تاسیس پردیس‌های خودگردان، در متن مدرک عنوان «پردیس دانشگاهی» به عنوان دانشکده محل تحصیل ذکر می‌شود.

در پردیس‌های خودگردان هر دانشگاه، استادان درجه یک و برتر تدریس می‌نمایند و نحوۀ تدریس در این دانشگاه‌ها، همانند دانشگاه‌های دولتی، از کیفیت بسیار بالایی برخوردار است و به دلیل آنکه دانشجویان این پردیس‌ها از مزایایی همانند دانشجویان دوره‌های روزانه دانشگاه‌ها برخوردار هستند، باید شهریه پرداخت نمایند. میزان شهریه پردیس خودگردان هر دانشگاه، همانند شهریه دیگر دانشگاه‌ها، در هر سال متغیر بوده و وابسته به شهریه ثابت و متغیر آن است. همچنین پردیس خودگردان دانشگاه‌ها، از لحاظ کیفیت آموزشی، با یکدیگر متفاوت هستند و هر دانشگاه، در ازاء امکانات و خدماتی که به دانشجویان این پردیس‌ها ارایه می‌دهد، شهریه دریافت می‌نماید؛ اما در کل، شهریه این پردیس‌ها، نسبت به سایر دانشگاه‌ها، که از دانشجویان خود شهریه دریافت می‌کنند، بیشتر است.

برای یک انتخاب رشتۀ خوب: چه باید کرد؟1

برای یک انتخاب رشتۀ خوب:

چه باید کرد؟

قسمت اول (‌چه رشته‌ای را انتخاب کنم؟)

رشتۀ خوب و بد نداریم

«اگر می‌خواهید مهندسی برق شریف قبول شوید باید ....»، «دکترهای آینده! به کلاس دوازدهم خوش آمدید»، «دانش‌آموزی که می‌خواهد پزشکی قبول بشود، باید .....»، «قبول شدن در رشتۀ حقوق یا روان‌شناسی شوخی نیست؛ باید ....»

اگر کنکوری هستید، حتماً در طی سال‌های دبیرستان بارها با چنین جملاتی روبرو شده‌اید؛ جملاتی که به نحوی دانش‌آموزان را به سمت رشته‌هایی خاص سوق می‌دهد و این ذهنیت را در آنها ایجاد می‌کند که بعضی از رشته‌ها بر سایر رشته‌ها اولویت دارند و تمام همّ و غم یک دانش‌آموز باید این باشد که در رشتۀ مورد نظر پذیرفته شود.

اما باید بدانید که یک رشتۀ خاص، به تنهایی نه خوب است و نه بد؛ چرا که اگر کسی به رشته‌ای غیرمعروف علاقه‌مند باشد، توانمندی‌های لازم را برای تحصیل در آن رشته داشته باشد و با دل و جان به مطالعۀ آن بپردازد، در رشتۀ موردنظر، یک نیروی کارآمد خواهد شد، و اگر به رشته‌ای پر مخاطب علاقه‌مند نباشد و فقط به خاطر نگاه جامعه وارد آن رشته شود، شاید حتی نتواند در رشتۀ موردنظر خود فارغ‌التحصیل شود، و اگر هم فارغ‌التحصیل شد، در بازار کار موفق نخواهد بود و حداقل رضایت خاطر لازم را از رشتۀ تحصیلی و همچنین شغل خود نخواهد داشت.

 به همین دلیل، در انتخاب رشتۀ تحصیلی، باید بسیار دقت و تامّل کنید و حتی پیش از اطلاع از رتبۀ خود در آزمون سراسری، در این زمینه تصمیم‌گیری کنید.

توجه داشته باشید که در انتخاب رشتۀ تحصیلی، دو هدف را باید تامین کنید:

 الف) هدف فردی، که شامل امیال و آرزوهای فردای شماست.

ب) هدف اجتماعی و آرمان‌گرایانه،  که در برگیرندۀ رشد و شکوفایی جامعه و خدمت به مردم است. فرد موفق کسی است که بتواند به گونه‌ای این دو هدف (فردی ـ اجتماعی) را با یکدیگر ادغام کند تا در نهایت نتیجه‌ای رضایت بخش به دست آید. اینجاست که اهمیّت بحث مشاوره تحصیلی ـ شغلی (با توجه به اینکه تحصیلات، اساس و پایه اشتغال هر فرد در آینده اوست) خود را نشان می‌دهد.

در واقع، عقیده ما بر این است که اگر فرد امکان این را نداشته باشد که با اطلاعات صحیح و دقیق، دست به انتخاب رشته بزند، بدین معناست که نمی‌تواند در آینده، شغل مناسبی داشته باشد؛ بنابراین، هر فردی باید برای اجتناب از آسیب‌های روانی و مادّی ناشی از انتخاب نادرست رشته تحصیلی و به دنبال آن آینده شغلی خود، با رعایت مجموعه‌ای از موازین و اطلاعات، دست به انتخاب رشته بزند؛ زیرا در مراکز مشاوره به صورت تجربی دیده می‌شود که افراد متعددی با شکایت از افسردگی مراجعه کرده‌اند و پس از بررسی ریشه‌ها و علل افسردگی آنها مشخص شده است که این اشخاص، با داشتن تحصیلات عالی و شغل به ظاهر مناسب، دچار نوعی رکود و سردرگمی هستند و همین امر در دراز مدت، باعث افسردگی آنها شده است؛ زیرا به آن رشته و به آن شغل، علاقه نداشته‌اند.

حتماً می‌پرسید وقتی رتبۀ شما اعلام نشده است و حتی از حدود آن اطلاع ندارید، چگونه می‌توانید رشتۀ تحصیلی خود را انتخاب کنید؟

ما نیز قبول داریم که رتبه، نقش مهم و اساسی در انتخاب رشته محل دارد، اما شما می‌توانید تا زمانی که از رتبۀ کنکورتان مطلع می‌شوید، دربارۀ رشته‌های مختلف، اطلاعات کسب کنید و، ضمن گفت و گو با والدین، دبیران و مشاوران مجرّب، توانمندی‌ها و استعدادهای خود را بهتر بشناسید تا بتوانید در مهلت محدود انتخاب رشتۀ دانشگاهی، دقیق ترعمل کنید.

اینترنت، راهکاری مناسب برای کسب اطلاعات لازم

یکی از بهترین منابع کسب اطلاعات دربارۀ رشته‌های دانشگاهی، سایت دفتر برنامه‌ریزی آموزش عالی و سایت معاونت آموزشی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی  است که در هر دو سایت، سرفصل‌های کلیۀ رشته‌های دانشگاهی در اختیار همگان قرار داده شده است. همچنین بعضی از دانشگاه‌ها در سایت خود رشته‌های دانشگاهی مرتبط با آن دانشگاه را معرفی کرده‌اند. بسیاری از اوقات با جست و جوی اسم رشته مورد نظرتان در موتورهای جست و جو، می‌توانید اطلاعات متنوعی دربارۀ آن رشته کسب کنید.  

والدین، گزینه‌ای مناسب برای مشورت در انتخاب رشته

بعد از خود داوطلب (و گاه حتی قبل از او) بهترین افرادی که یک داوطلب را می‌شناسند و می‌توانند دربارۀ توانایی‌ها و علایق وی نظر بدهند، والدین او هستند؛ والدینی که از دوران کودکی در کنار او بوده و با روحیات و خصایص وی آشنا هستند؛ در ضمن، والدین  از شرایط و موقعیت جتماعی و خانوادگی یک داوطلب به خوبی باخبر بوده و در نتیجه، بهترین افراد برای مشورت در یک انتخاب رشتۀ دقیق و مناسب هستند؛ البته والدین نیز باید آزادی عمل لازم را به فرزندشان بدهند و بپذیرند که تصمیم نهایی را باید خود داوطلب بگیرد. آنها باید به او اجازه بدهند تا درباره رشته تحصیلی و محل تحصیل مدّنظر خود، اطلاعاتی را کسب کند و با توجه به این اطلاعات، دست به انتخاب بزند. گاهی والدین، فرزند خود را مجبور می کنند تا رشته تحصیلی خاصی را انتخاب کند. این والدین شاید به دنبال تحقق آرزوهای خود هستند و فکر می‌کنند که فرزندشان مسؤولیت دارد تا آرزوی آنها را برآورده کند. بار دیگر می‌گوییم که والدین برای مشورت، و نه تصمیم‌گیری نهایی، گزینه بسیار مناسبی هستند.

دبیران، کارشناسانی آشنا با توانمندی‌های دانش‌آموزان

دبیران دوران تحصیل داوطلب، به ویژه دبیران دوران دوم متوسطه، می‌توانند اطلاعات خوبی را دربارۀ توانمندی‌های وی در اختیارش قرار دهند. گاه یک دانش‌آموز، آن چنان در ایده‌آل‌ها و حتی مطلوبیت‌های جامعه غرق می‌شود که از توانمندی‌های خود غافل می‌ماند، اما یک دبیر، که به مدت یک سال تحصیلی با او بوده و با روند پیشرفت علمی وی آشناست، می‌تواند یاور و قابل اعتمادی برای داوطلب باشد.  

مشاوران متخصص، یاوری توانمند در مسیر انتخاب رشته

این روزها مراکز مشاوره انتخاب رشته، مثل قارچ رشد می‌کنند و زیاد می‌شوند و افرادی در آن به ارایه مشاوره می‌پردازند که حتی متخصص هم نیستند؛ افرادی که به شما می‌گویند با رتبه‌ای که کسب کرده‌اید در کدام رشته یا دانشگاه پذیرفته می‌شوید؛ کاری که کمک مفیدی برای شما نیست؛ زیرا شما 150 انتخاب دارید و بالا و پایین زدن یک کدرشته نیز تاثیری در موفقیت شما ندارد؛ یعنی، اگر رتبۀ شما 5000 شده باشد و انتخاب صد و بیستم شما رشتۀ زیست‌شناسی دانشگاه سمنان باشد، اما فردی دیگری رتبه‌اش 5001 باشد و انتخاب اولش زیست‌شناسی سمنان باشد، شما در اولویت قبولی هستید؛ مگر اینکه در انتخاب‌های قبلی خود (قبل از انتخاب صد و بیستم) پذیرفته شده باشید.

آن چه شما از یک مشاور متخصص باید بخواهید، اطلاع از رشته‌های دانشگاهی و دانشگاه‌های کشور و همچنین انجام تست‌های روان‌شناسی علمی و تایید شده است، برای اینکه هر چه بیشتر با توانمندی‌ها، استعدادها و همچنین ویژگی‌های شخصیتی خود آشنا شوید؛ کاری زمان بر که تنها از عهدۀ متخصصان روان‌شناسی و مشاوره بر می‌آید؛ نه اینکه فردی غیر متخصص بخواهد در مدت سی دقیقه، و حتی کمتر، برای داوطلب انتخاب رشته کند.  

شناخت علایق تحصیلی؛ نخستین گام در مسیر انتخاب رشته صحیح

شناخت علایق تحصیلی؛ نخستین گام در مسیر انتخاب رشته صحیح

لحظات انتخاب، لحظاتی حساس هستند؛ چرا که با تصمیم­ گیری درباره‌ روش یا موضوعی خاص، فرد سرنوشت خود را رقم می‌زند. همان طور که بارها در این نشریه، به روش‌های گوناگون بیان شده است، عوامل متعددی بر انتخاب رشته دانشگاهی افراد تاثیر می‌گذارند. بعضی از این عوامل به فرد و برخی دیگر به جامعه برمی‌گردند؛ در این میان، از آنجا که دانش‌آموز در این دوره پس از انتخاب رشته، شروع به ساختن سرنوشت خود می­کند و آینده خود را طرح ­ریزی می‌کند، انگیزه برای تلاش و فعالیت، از اهمیت ویژه­ای برخوردار است. دانش­ آموزی که به رشته­اش علاقه دارد و تصویر نسبتاً روشنی از آینده شغلی خود دارد، انگیزه بیشتری نسبت به دانش ­آموزی که بدون علاقه و اطلاع، با اجبار و تحمیل، رشته ­ای را می­خواند، خواهد داشت. دانش­آموز باید، با استفاده از منابع آگاهی و شناخت، شامل: کمک گرفتن از مشاور، معلمان، والدین، کتاب­ها و دیگر منابع در قالب روش علمی، اطلاعات کافی را در این زمینه جمع‌آوری کند و استعداد و علایق واقعی خود را با مشورت مشاور یا والدین، بیشتر بشناسد و جهت­گیری شغلی خود را معلوم نماید و سپس به انتخاب رشته بپردازد.

علاقه، منبع انرژی ما در رسیدن به هدف یا اهدافی است که از تحصیل در یک رشته خاص دنبال می­کنیم. همچنین علاقه، یکی از مهم­ترین معیارهای انتخاب رشته است و هیچ کس غیر از داوطلب، نسبت به شناخت علایق خود آگاه نیست و سایر منابع برای وی در واقع نقش مشورتی دارند؛ زیرا این عامل، فرد را در رسیدن به اهداف بلندمدت در آینده، هدایت و یاری می­کند. توصیه می­شود چنانچه داوطلبان به رشته ­ای علاقه ندارند، تنها به خاطر فشار محیط و عوامل بیرونی، از جمله کسب شهرت و اعتبار، آن را اصلاً انتخاب نکنند؛ زیرا مطمیناً در آن رشته موفق نخواهند شد؛ بنابراین، «باید رشته ­ای را انتخاب کنید که به آن علاقه داشته باشید.»  این جمله، از مهم­ترین و درست­ترین معیارها برای انتخاب رشته به شمار می­رود؛ اما باید توجه داشت در صورتی علاقه به رشته می­تواند فرد را در انتخاب رشته صحیح یاری کند که از رشته­ های تحصیلی و مراکز آموزشی آگاهی و شناخت کامل داشته باشد. شناخت و آگاهی داشتن از رشته تحصیلی، سبب ایجاد انگیزه در فرد می­شود. بعضی از افراد نسبت به رشته ­ها و دانشگاه­هایی ابراز علاقه می­کنند، ولی وقتی در آن رشته یا دانشگاه موردنظر مشغول به تحصیل می­شوند، احساس می ­کنند که در انتخاب خود دچار اشتباه شده­اند. دلیل بروز این امر، نداشتن اطلاع و آگاهی مناسب از رشته­ های تحصیلی و مراکز آموزشی است.

همچنین در راستای توجه به علاقه در انتخاب رشته، سؤال ­های زیادی مانند نمونه­های زیر در ذهن ایجاد می‌شود:

- علاقه مهم‌تر است یا بازار کار آن رشته؟

-بین این دانشگاه و رشته‌ای که به آن علاقه ندارم و آن دانشگاه و رشته‌ای که به آن علاقه دارم، کدام را انتخاب کنم؟ حتی به فرض شهرت و اعتبار این دانشگاه در میان اقوام ، آشنایان و جامعه!

- آیا مرور زمان، علاقه را به همراه می‌آورد؟

- آیا رشته مورد علاقه برابر است با درآمد بیشتر؟

و سؤال­ های دیگری از این دست که، همه و همه، به علاقه و هدف اصلی فرد از انتخاب رشته ،دانشگاه و اصولاً ادامه تحصیل در مقطع تحصیلات عالی در رشته ­ای خاص برمی­ گردد.

برای پاسخ به این پرسش­ها، طبیعتاً باید به سؤال اصلی جواب مناسبی داد: اینکه در زندگی به چه چیز علاقه دارید؟ مساله اینجاست که علاقه در حال تغییر دایم است، و همان طوری که علایق گذشته ما با علایق امروزمان متفاوتند، این علایق با علایق 10 سال آینده ما نیز متفاوت خواهند بود؛ بنابراین، سؤال را باید این گونه مطرح کرد: به چه چیزی علاقه خواهم داشت؟ آیا علاقه ­ای که در گذشته داشته­ام، اکنون چنین علاقه‌ای را نیز دارم و با اطمینان می‌توانم بگویم که در آینده هم آن علاقه را خواهم داشت؟

علاقه‌ام را چطور کشف کنم؟

آشکارسازی استعدادها و علاقه ­ها،با استفاده از راه و  روش­های زیرمقدوراست:

ـ    استفاده از یافته ­های معلمان و مشاوران در دوران تحصیل؛

ـ   مراجعه به مشاهدات افراد خانواده و دوستان نزدیک در ارتباط با ما و کارهای دلخواه مان؛

ـ   ارزیابی از خود (خود ـ ارزیابی) با بررسی و مطالعه کارهایی که از کودکی تا ­کنون با علاقه و توانایی انجام داده و از انجام شان شاد شده_­ایم؛

ـ  شرکت درآزمون_­های سازمان_­ها و مراکزمشاوره  و متخصص در این زمینه.

برای تشخیص درست استعدادها و علاقه ­ها، بهتر است که روش­ های متعددی را به کارگیری موحاصل آنهارا با هم بسنجیم؛ در واقع کلید اصلی کشف استعدادها و علاقه­ ها، توجه کردن به کارهایی است که در طول سال­های زندگی شما استمرار داشته، تکرار شده وبرای تان شادی­ آور بوده ­اند.

توجه کنید که هر تیپ شخصیتی، مناسب یک مجموعه از رشته ­ها هستند. اگر شخصیتی برونگرا دارید، از بحث کردن و کار گروهی لذت می­ برید، یک جا بند نمی ­شوید، حوصله انجام کارهای تکراری و جزیی را ندارید، کل­نگر هستید و چندان اهمیتی به جزییات نمی­دهید، بعضی از رشته­ ها برای شما مناسب نخواهند بود؛ ولی برعکس، چنانچه می­ توانید ساعت ­ها یک گوشه بنشینید، روی یک موضوع جزیی تمرکز کنید، و از حل کردن مسایل ریاضی لذت می ­برید، شاید در رشته­ای متفاوت بتوانید دوام بیاورید یا حتی موفق شوید.

خود سنجی از علایق مبتنی بر نوع­شناسی شخصیت خود و همخوانی تحصیلات با تیپ شخصیتی سایرین، باعث رضایت و موفقیت افراد می‌شود؛ بنابراین، یکی از گام‌هایی که یک فرد به عنوان گام اول باید در ارتباط با شناخت ویژگی‌های فردی خود طی کند، خودسنجی از علایق مبتنی بر نوع شخصیت است.

در واقع در این مرحله، فرد باید به این سؤال­ها  پاسخ دهد: به تحصیل در چه رشته‌ای علاقه ­مند است؟چه نوع از مشاغل یا حرفه‌ها وی را جذب می‌کند؟ آیا به رشته‌ای که تحصیل در آن رشته، به شغلی که متضمن معاشرت با دیگران باشد منجر می­ شود، علاقه ­مند است و یا کارهای از پیش تعیین شده و روزمره را دوست‌ دارد؟

توجه به علایق، به ویژه در سنین نوجوانی و در زمان انتخاب رشته تحصیلی، بسیار مهم و تعیین­ کننده است. برخی از روان ­شناسان معتقدند که هر فرد، با توجه به تفاوت‌های فردی در علایق و رجحان‌هایش، با نوع خاصی از رشته‌های دانشگاهی، و به تبع آن، مشاغل، سازگار است؛ بنابراین،‌ افراد با تحصیل در رشته‌ای که با تیپ شخصیتی و علایق آنها همخوانی داشته باشد، راضی و موفق خواهند بود. گفتنی است که حداقل شش تیپ شخصیتی واقع گرا، جست و جوگرا، هنری، اجتماعی، متهور و قراردادی را از دیدگاه روان‌شناسی و مطابق با علایق فرد می‌توان برشمرد.

برای ارزیابی علایق و رغبت­ ها، پرسشنامه­ های استاندارد روان‌شناختی نیز وجود دارد. آگاهی از انواع مختلف علایق، می­توانند در انتخاب رشته تحصیلی کمک­ کننده باشد. رغبت­ها و علایق را می ­توان به شیوه زیر تقسیم‌بندی کرد:

1- رغبت علمی: نشان­دهنده کشف حقایق و درک واقعیات جدید است. تحصیل در رشته ­هایی همچون علوم­ پایه و علوم ­پزشکی، مستلزم داشتن علاقه علمی است.

2- رغبت هنری: این نیرو بیشتر در افرادی یافت می ­شود که به خلق آثار هنری می­ پردازند و به رشته ­های گروه هنر و معماری روی می­ آورند.

3- رغبت ادبی: رغبت فرد به نوشتن، نظم و نثر و بررسی ادبیات و شعر را بیان می­کند.

4- رغبت به خدمات اجتماعی: تمایل فرد به کمک­رسانی یا حل مشکلات مردم را بیان می­نماید. انتخاب رشته‌هایی همانند مددکاری اجتماعی، پرستاری، علو م­پزشکی، روان­شناسی، مشاوره، حقوق و رشته ­های حوزه آموزش، بیشتر به این تمایل برمی­ گردد.

5- علاقه به محاسبات و کار با اعداد و ارقام: حضور موفق در گرایش ­های مختلف رشته ریاضی، مهندسی، حسابداری، بانکداری و اقتصاد، بستگی به میزان علاقه شما در کار کردن با اعداد و ارقام دارد.

6- رغبت به کار در فضای باز: موفقیت در رشته­ هایی همانند تربیت­بدنی، نقشه­برداری، مهندسی کشاورزی و جنگلداری، تا حدود زیادی به وجود این نوع علاقه در فرد بستگی دارد.

7- رغبت مکانیکی ـ صنعتی: این رغبت، بیشتر از ویژگی ­هایی همچون صحت و دقت در حرکت، آگاهی از روش کار با ابزارها، مهارت و استدلال منطقی تشکیل شده است. از جمله رشته­ هایی که موفقیت در آنها به وجود این نوع رغبت بستگی دارد، رشته­ های فنی و مهندسی، دندان‌پزشکی، علوم آزمایشگاهی و… هستند.

نتایج تحقیقات مختلف نشان می‌دهد که هر چه سن فرد بالاتر می­ رود، رغبت، هوش و استعداد وی را نیز تحت تاثیر قرار می ­دهد؛ به طوری که اگر فردی انگیزه کاذبی در انتخاب رشته داشته باشد، علایق وی نیز به طور کاذب تغییر خواهد یافت؛ به عنوان مثال، فردی ممکن است در اثر القای دیگران، نسبت به یک رشته خاص به صورت کاذب علاقه­ مند شود و آن را برای ادامه تحصیل انتخاب کند؛ ولی حین تحصیل یا حتی پس از فارغ‌التحصیلی، متوجه شود که آن رشته با روحیات او منطبق نیست. همین امر، علاوه بر اینکه هزینه­ های مستقیم و غیرمستقیمی را به فرد و خانواده وی تحمیل می ­کند، جامعه را نیز به همین صورت تحت تاثیر قرار می ­دهد. افت تحصیلی، مسایل و مشکلات روحی و روانی در حین تحصیل و تلاش برای اشتغال در حوزه­ هایی غیر از حوزه تخصصی و عواقب و پیامدهای بعدی این امر، آثار یک چنین انتخاب­هایی هستند. متاسفانه در جامعه ما، در اثر باورهای غلط بعضی از افراد، علاقه ­مندی کاذبی نسبت به رشته ­هایی همانند علوم ­پزشکی، مهندسی، حقوق و … وجود دارد. بر اساس شواهد موجود در مراکز مشاوره، یکی از مهم­ترین مسایلی که برای دانشجویان مشکلات روحی مختلفی ایجاد می­ کند، نداشتن علاقه به رشته تحصیلی است که عمدتاً به عدم آشنایی آنها در زمان انتخاب رشته با رشته یا رشته ­های انتخابی آنها برمی­گردد. اگر رشته تحصیلی بر علایق و رغبت ­های واقعی فرد منطبق نباشد، دانشگاه، علاوه بر اینکه نمی ­تواند موجب القای فکری و شخصیتی در وی شود، باعث خستگی روحی و جسمی او نیز می­شود. میل و علاقه در هر کار، سبب می­شود که شخص با انرژی بیشتری فعالیت کند. بسیاری از دانشجویان، به خاطر آنکه به رشته تحصیلی خود علاقه نداشته‌اند، ترک تحصیل کرده و تعدادی دیگر نیز نتوانسته‌اند در رشته خود موفق باشند؛ بنابراین، با توجه به منابع کسب شناخت، چارچوب زیر در تعیین علایق تحصیلی، که حالت فرایندی و چرخشی دارند، پیشنهاد می­ شود: 

آیا از ماهیت متفاوت دانشگاه با مدرسه آگاهی دارید؟

در ادامه بحث چگونگی انتخاب رشته تحصیلی، در این شماره با شما از «دانشگاه» و «آموزش عالی» سخن خواهیم گفت.

«دانشگاه» نسبت به «مدرسه» از ماهیت متفاوتی برخوردار است و کسی که می‌خواهد در «دانشگاه» وارد شود، باید با اشراف به این تفاوت ماهوی بین این دو زیرمجموعه نهاد آموزشی، اقدام به انتخاب رشته تحصیلی نماید تا با انتخاب غلط، که بعضاً می‌تواند ناشی از عدم شناخت صحیح «دانشگاه» و «آموزش عالی» باشد، دچار عواقب و سرخوردگی حاصل از انتخاب نادرست در آینده نزدیک نشود.

در این گام، داوطلب باید به تعیین هدف خود از ورود به «دانشگاه» بپردازد؛ به همین ‌منظور، لازم است که داوطلب، علاوه بر شناخت تفاوت‌های موجود بین دو زیرمجموعه نهاد آموزشی، یعنی دانشگاه و مدرسه، به بررسی این تفاوت‌ها بپردازد تا از این منظر، آشنایی قابل توجهی با این دو نظام آموزشی‌ پیدا کند.

در یک نگرش کلی، می‌توان به تفاوت‌های ساختاری موجود در دو نظام آموزشی دانشگاه و مدرسه، که در ذیل می‌آید، اشاره کرد:

-    در «دانشگاه» فرد در «جست و جو»ی دانش است و آموزش با «جست و جو» آغاز می‌شود، ولی در «مدرسه»، «آموزش» حرف اول را می‌زند و محور اصلی تمام فعالیت­هاست؛

-    در «دانشگاه»، حوزه عمل استاد و دانشجو برای «آموزش»، به مراتب گسترده‌تر از «مدرسه» است و «آموزش» تنها در چارچوب سرفصل‌های مصوب درسی، خلاصه نمی‌شود؛

-    «دانشگاه»، مکانی برای تضارب آراء و اندیشه‌های گوناگون و گاه متضاد است و از برخورد این آراء و اندیشه‌هاست که «دانش» حاصل می‌شود؛ اما مدرسه، تنها محلی برای آموزش معارف و دانش‌های بنیادینی است که هر کس به منظور کسب مهارت‌های لازم برای ورود به اجتماع یا «آموزش عالی»، به فراگیری آن «آموزش»ها نیازمند است.

و ....

با عنایت به این  گزاره‌های کلی، که در بالا راجع به تفاوت‌های بنیادی میان «مدرسه» و «دانشگاه» از آنها یاد کردیم، هم‌اکنون بهترین کار ممکن آن است که داوطلبانی که مجاز به انتخاب رشته می‌شوند، علاوه بر مراجعه به بستگان، دوستان، آشنایان یا سایر افراد دانش‌آموخته از یکی از دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی کشور و کسب اطلاعات و تجربیات آنان راجع به «آموزش عالی» و «دانشگاه» ، در صورت امکان، از نزدیک به یکی از دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی که به آن دسترسی دارند مراجعه کرده و با کمک مسؤولان مربوط در آن دانشگاه، به شناخت اجمالی از کارکردهای آموزشی و پژوهشی دانشگاه‌ها بپردازند تا با کسب این آشنایی، بتوانند هنگام ورود به مرحله مهمی از زندگی علمی‌شان، که با ورود به «دانشگاه» آغاز می‌شود، ارتباط مطلوب‌تری با آن برقرار کرده و با اشراف و آمادگی بیشتری به استقبال دروس معیّن در هر رشته بروند و تحصیل خود را آغاز نمایند.

در این زمینه، استفاده از تجارب و مشورت‌های مشاوران آموزشی، که خوشبختانه در مدارس متوسطه سراسر کشور مشغول به خدمت و راهنمایی دانش‌آموزان هستند، و همچنین مطالعه عمیق کتاب‌هایی که در این باره تالیف یافته‌اند، از فوری‌ترین اقدام‌هایی است که داوطلبان می‌توانند در این فرصت محدود، به آن پرداخته و آگاهی‌های لازم در باب این موضوع را کسب نمایند.

نکته مهم دیگر در این گام، بررسی هدف داوطلبان از ورود به «دانشگاه» است. در مجموع، افراد هنگام ورود به مراکز آموزش عالی، به چند دسته تقسیم می‌شوند:

عده‌ای از داوطلبان، هدف خود را از ورود به دانشگاه، پیدا کردن شغل مطلوبی در آینده نزدیک و پس از فراغت از تحصیل می‌دانند و در جست و جوی رشته‌ای برای انتخاب به منظور تحصیل در آن برای رسیدن به یک شغل مناسب و دارای جایگاه اجتماعی هستند. این افراد باید، ضمن شناخت رشته‌های دانشگاهی و «دانشگاه»، به بازار کار هر رشته‌ای که جزو انتخاب‌های آنهاست نیز توجه کافی نمایند؛ زیرا بازار کار برخی از رشته‌های «پر اسم و رسم» به زعم داوطلبان مدت‌هاست که اشباع شده است؛ از سوی دیگر، باید توجه کرد که بعضی از رشته‌های تحصیلی نیز زمینه شغلی مناسبی ندارند؛ چون یا آن چنان که باید، شناخته شده نیستند یا ضرورت وجودی آنها در حال حاضر احساس نشده است؛ با این حال چه باید کرد؟ مهم‌ترین توصیه ما به این گونه داوطلبان، آن است که همراه با شناخت علایق و استعدادها و توانایی‌های خود، به دانش‌آموختگان یا دانشجویان این رشته‌ها مراجعه کرده و از آنها بخواهند که ویژگی‌های رشته یا رشته‌های موردنظرشان را به طور مشروح و صادقانه برای آنها بیان نمایند. همچنین در این زمینه می‌توان به افراد شاغلی که دارای تحصیلات مرتبط با رشته‌های موردنظر این گونه داوطلبان هستند رجوع کرد و به کسب آگاهی‌های لازم در این موارد پرداخت؛ ضمناً مطالعه کتاب‌هایی در زمینه رشته‌های مورد علاقه نیز در این مورد کارساز است.

دسته دیگری از داوطلبان هستند که می‌خواهند در رشته موردنظر خود، تا آخرین مقاطع تحصیلی موجود ادامه تحصیل دهند که در این صورت، لازم است با شناخت بیشتری نسبت به انتخاب رشته یا رشته‌های تحصیلی اقدام نمایند؛ چون بسیاری از رشته‌های دانشگاهی در مقاطع عالی‌تر (کارشناسی‌ارشد و دکتری) دارای زیرمجموعه‌ها، شاخه‌ها و گرایش‌های متعدد و متنوعی هستند؛ بنابراین، چنین داوطلبانی باید به رصد علایق خود در این زیرمجموعه‌ها نیز بپردازند.

عده‌ دیگری از داوطلبان هم، هدفشان از ورود به دانشگاه، مقاصد دیگری است که می‌خواهند صرفاً به آن مقاصد برسند؛ از جمله اهداف این گونه افراد، گرفتن یک مدرک دانشگاهی است؛ بدون آنکه به رشته خاصی علاقه داشته باشند یا رشته‌ای مدّ نظر آنان باشد. این افراد هنگام انتخاب رشته، اکثراً رشته‌ها یا مقاطع یا دانشگاه‌هایی را برمی‌گزینند که احتمال قبولی خود را در آنها با توجه به رتبه اکتسابی‌شان بالا می‌بینند.

توصیه ما به این افراد آن است که هرگز برای عبور از یک مشکل یا دشواری گذرا، خود را در آغوش یک مشکل دیگر، که می‌تواند عدم علاقه به تحصیل در رشته قبولی یا اصولاً تحصیل در مقاطع آموزش عالی و ... باشد، نیندازند؛ زیرا پس از گذشت  از این مرحله و هنگام مواجهه با مشکلات تحصیلی، دچار مسایل دیگری چون افسردگی، اضطراب، انزوا طلبی و ... می‌شوند که ثمره آن می‌تواند اخراج آموزشی، انصراف از تحصیل، نداشتن انگیزه شغلی و ... باشد.

موفق باشید 

این بار محکم‌تر قدم در راه بگذارید !

کنکور تمام شد؛ به همین سادگی؛ با این همه، هنوز پس از گذشت چند هفته از برگزاری آن، برای بسیاری از داوطلبان و خانواده­هایشان، حتی داوطلبانی که خوب مطالعه کرده و با موفقیت آزمون سراسری را پشت سر گذاشته‌اند، همچنان بحث‌های مربوط به کنکور، بحث داغ این روزهاست. حتماً تا الان، کلید سؤالات را تهیه کرده و با جواب‌های خود تطبیق داده و تقریباً می‌دانید که آزمون سراسری را با چه کیفیتی گذرانده‌اید. بد یا خوب، دیگر همه چیز تمام شد و باید بگوییم که کنکور سال جاری دیگر تکرار نخواهد شد. ممکن است در میان شما عزیزان، داوطلبانی نیز وجود داشته باشند که به دلیل کمی مطالعه، نداشتن مدیریت زمان و برنامه­ریزی صحیح یا حتی مشکلاتی که در جلسه برگزاری کنکور با آن مواجه شده­اند، از نتیجه کار خود راضی نباشند. اگر جزو آن دسته از داوطلبانی هستید که با وجود گذراندن یک آزمون نه چندان خوب یا حتی بد، پس از چند ساعت و حتی چند روز، به این نتیجه رسیده­اید که گذشته‌ها گذشته و باید برای آینده بهتر و جبران اشتباهات تلاش کنید و فقط از آن درس بگیرید، باید به شما تبریک گفت؛ اما اگر جزو آن دسته از داوطلبانی هستید که از الان زانوی غم در بغل گرفته و از زمین و زمان می‌نالید و شکایت می‌کنید و احساس می‌کنید که دنیا دیگر به آخر رسیده است، پیشنهاد می‌کنیم از ابتدا تا انتهای این مقاله را به طور دقیق بخوانید و سپس تصمیم بگیرید با لحظه‌های زندگی، که پیوسته در گذر است و منتظر کسی نمی‌ماند، چه رفتاری کنید.

     اینکه بعد از هر مشکلی در زندگی، افراد بتوانند با برخورد درست و یک مدیریت صحیح، برای ادامه راه تصمیم بگیرند، هنر بسیار بزرگ و قابل تحسینی است. بسیاری از ما نمی‌دانیم و نمی‌توانیم در برخورد با مشکلاتمان چه کنیم. داوطلبی هم که یک آزمون دور از انتظار و نه چندان خوب را پشت سر گذاشته است و نمی‌داند که چگونه باید با شرایط کنار بیاید، از این گروه است؛ چه داوطلب پسری باشید که قرار است در صورت قبول نشدن در کنکور به سربازی بروید، و چه از جمله داوطلبانی باشید که خود را برای قبولی در رشته‌ای خوب آماده کرده و الان احتمال می‌دهید که اصلاً این هدف محقق نخواهد شد، و چه کمتر از انتظار اطرافیانتان کنکور داده‌اید، قبل از هر چیز باید بدانید که همیشه امواج و آشفتگی‌ها در سطح دریا اتفاق می‌افتد و در عمیق‌ترین بخش‌های دریا، آشفتگی، حتی در حد یک موج کوچک، وجود ندارد. وجود هر یک از ما هم مانند همین دریاست. ممکن است که آشفتگی‌ها و ناملایمات زندگی، ما را بیازارد، اما خداوند، توانی در درون انسان قرار داده است که وقتی در دریای وجودش به طور عمیق فرو رود و ابعاد یک مشکل و اثرات آن را بررسی کند، خواهد دید که بروز و ظهور هیچ چیز غیر ممکن نیست؛ حتی برخورد درست و اصولی با مشکلی که الان فکر می­کنید بسیار حاد است. به این صورت، آرامش را به دست خواهید آورد و به نقطه‌ای خواهید رسید که دیگر، هیچ آشفتگی و ناآرامی در آن راه نخواهد یافت. اکنون هر آنچه غیر ضرور است، می‌تواند بدون هیچ‌‌گونه درگیری و آشفتگی دور انداخته شود و شما با کمال تعجب می‌بینید که تغییر کرده‌اید و انجام هر کاری از شما ساخته است.

    امروزه، نقش مثبت‌اندیشی و داشتن افکار و امواج مثبت، کاملاً اثبات شده است. اگر فرد مثبت اندیشی نیستید، سعی کنید با جراحی ذهن و درونتان قدم اول را بردارید. آری ما در ابتدا نیازمند برداشتن بخش‌های مساله‌دار ذهنمان هستیم؛ بنابراین، در آغاز باید برای تحول افکار و باورهایمان بیندیشیم؛ زیرا احساسات ما از افکار ما ناشی می­شود؛ پس باید تلاش کنیم تا برای خود و افکار و اندیشه­هایمان ارزش قایل شویم و سعی کنیم آنچه از ذهنمان در خصوص آینده تحصیلی و شغلی و سایر مسایل زندگی­مان می‌تراود مثبت و زیبا باشد. اگر در حال حاضر خود را شماتت می‌کنید که چرا خوب درس نخوانده‌ یا چرا خوب برنامه‌ریزی نکرده و چرا برای بعضی از درس‌های اصلی وقت کمی گذاشته‌اید، و اینکه حتماً با این شرایط، آینده‌تان بسیار تیره و تار خواهد شد و هزاران فکر منفی دیگری که از ذهن برخی از داوطلبان می‌گذرد، مطمین باشید که آینده نیز برای شما مبهم خواهد شد.

  سعی کنید که گذشته را فراموش کنید و فقط از آن تجربه و درس بگیرید، و با تمام اشتباهاتی که کرده‌اید خود را ببخشید و دوست داشته باشید. احساس خوشبختی، مستلزم رسیدن به یک وضعیت مطلوب در زندگی نیست؛ چون خوشبختی یک وضعیت خاص نیست، بلکه احساسی خوشایند و درونی است، و اگر ما بتوانیم در همین شرایطی که هستیم به احساس خوشبختی و رضایت برسیم، با رسیدن به اهداف و محقق شدن آرزوهایمان، این احساس بیشتر و ماندگارتر از قبل خواهد بود؛پس نگران و ناراحت نباشید و بدانید که فرد خوشبختی هستید؛ چون هنوز فرصت زندگی، لذت بردن از لحظه‌ها و استفاده از توان خود، قابلیت‌ها و تجربه‌هایتان را برای دستیابی به آرزوهایتان دارید. وقتی این همه شرایط در اختیارتان هست، می‌توانید از هر سدی بگذرید و هر کاری را انجام دهید، و کنکور، یکی از کوچکترین آنهاست.

پیش به سوی بهتر شدن

ما در مسایلی که برایمان روی می‌دهد، نقش مستقیم و گاه غیرمستقیمی داریم؛ پس بهتر است، همان­گونه که در موفقیت­های زندگی­مان بیش از همه به خود و کارهایمان تاکید می­کنیم، در سایر موارد نیز نقش خود را در امور زندگی جست و جو کرده و بدون شماتت خود و فقط برای درس گرفتن از آن اقدام کنیم؛ مثلاً اگر از آزمون خود، آن گونه که می­خواستید، راضی نبودید، آسمان­ها و زمین را شماتت نکنید و با خود نگویید که سؤالات غیر اصولی بود، تدریس معلمم در درس ریاضی بد بود و ...، بلکه با خود بیندیشید که شما چه نقشی در بروز این مشکل داشتید. آیا نمی‌توانستید با تهیه جزوه از دوستان خود، تلاش بیشتر و مواردی مانند آن، بهتر باشید؟ وقتی به این جایگاه از شخصیت برسید و بهتر بودن را تجربه کنید، به راحتی خواهید توانست از پس مشکلات و موانع زندگی برآیید و موفق شوید. ممکن است که در ابتدا انجام این کار سخت باشد؛ زیرا تغییر در زندگی و رفتارهای شخصیتی، ممکن است به آسانی صورت نگیرد، ولی کافی است که قدم اول برداشته شود و شما به لزوم تغییر پی ببرید. با گذشت زمان و ظهور اولین اثرات مطلوب ایجاد شده، این تغییر تقویت خواهد شد و نشان خواهد داد که شما تا چه اندازه به این تغییر نیازمند بوده­اید. باور کنید که آن وقت، دیگر مساله کنکور و مواردی از این قبیل به حدی برایتان پیش پا افتاده و راحت خواهد شد که شما حتی پیش از این، تصورش را هم نمی‌کردید. مثبت فکر کنید و مثبت عمل کنید. شاید کنکور امسال که آن را به خوبی نگذرانده­اید، برای شما نقطه عطفی در موفقیت‌های بعدی­تان باشد؛ پس بدون ناراحتی و گله کردن از زمین و زمان، دوباره با فکر و درایتی درست، در مسیر موفقیت حرکت کنید. همه چیز برای شروعی بهتر مهیاست و ما نیازمند تغییرات وسیعی در همه ابعاد هستیم، اما این تغییرات را باید ابتدا از درون خود شروع کنیم. تغییرات مناسب درونی، شرایط را برای تغییرات بیرونی نیز مهیا می‌کند؛ پس بیاییم گام اول را محکم برداریم و قدم در راه موفقیت بگذاریم.جالب است بدانید وقت‌هایی انسان از شدت درماندگی، دلش می­خواهد گریه کند یا احساس می­کند که در این دنیا تک و تنها افتاده است و حوصله­اش از چیزی که تا به حال بوده سر می­رود، بهترین زمان برای شروعی تازه است.

     حتی زمانی که احساس می­کنید هیچ کاری از دستتان برنمی‌آید، به دقت فکر کنید؛ مطمیناً یک راه پیدا می‌کنید که به شما کمک کند؛ خوب همین امر هم جای خوشحالی دارد؛ حال چگونه می توانید آن را به کار بندید و ارتقا دهید؟ با مطرح کردن این سؤال، خودتان را از دایره منفی گرایی‌هایی نظیر «واقعاً ناامید کننده است» نجات داده‌اید و می‌توانید روی نکات مثبت تمرکز کنید. درست است که از آزمون خود راضی نیستید، اما، با آنچه در بالا به آن اشاره شد، این زمان، یکی از فرصت‌های مناسب برای پیدا کردن روش‌های موفقیت است؛ یعنی می‌توانید متوجه شوید که بار دیگر از فرصت‌های خود چطور می­خواهید استفاده کنید. آیا می­خواهید هر طور که شده و در هر رشته و دانشگاهی که میسر شد، امسال مشغول به تحصیل شوید؟ آیا می‌خواهید با یک برنامه ریزی بهتر و تلاش بیشتر، بار دیگر در آزمون سراسری شرکت کنید؟ آیا می­خواهید به سراغ یک حرفه و فن مناسب و مورد علاقه خودتان بروید و موفقیت خود را در این مسیر پی­گیری کنید یا اینکه به سربازی رفته و با توجه به شرایطی که بعداً خواهید داشت، تصمیم بگیرید؟ همین که شما خود را مهیای گرفتن یک تصمیم مناسب و سنجیده بکنید، گام اول بهتر شدن و موفقیت است؛ پس بی‌درنگ، اولین قدم موفقیت را بردارید؛ به این طریق، خودتان راهی را پیدا کرده‌اید که شما را به نتیجه می‌رساند؛ در این میان، فرایند تمرکز روی پیشرفت‌ها از اهمیت بالایی برخوردار است.

برای اینکه در این شرایط، انرژی خود را بالا برده و محکم قدم در راه بگذارید، به موفقیت‌های قبلی خود فکر کنید. گرچه ممکن است این موفقیت‌ها الان از نظر شما کوچک باشد، اما به یاد بیاورید که در آن شرایط چگونه توانسته‌اید کار بزرگی را انجام دهید. با یادآوری این موفقیت‌ها، به خودتان تاکید کنید که باز هم می‌توانید به موفقیت‌های بزرگتری دست یابید. برای انجام این کار، هدف اصلی­تان را در ذهن خود تجسم کنید؛ اینکه نتیجه‌ مورد علاقه‌تان چیست و آن هدف اصلی که در زندگی دارید کدام است؟ این موضوع خیلی مهم است که بدانید آن هدف اصلی کدام است؛ زیرا کنکور یک وسیله برای رسیدن به آن هدف مهم است. ضمناً بررسی کنید که آیا راه‌های دیگری برای رسیدن به آن هدف مهم وجود دارد یا نه؛ مثلاً شما در نظر دارید که با قبولی در رشته پزشکی، علاوه بر ارتقای جایگاه اجتماعی خود، به مردم خدمت کنید و فرد برجسته‌ای در جامعه باشید. آیا نمی‌توانید به این هدف با تحصیل در رشته علوم آزمایشگاهی جامه عمل بپوشانید؟سعی کنید تا آنجایی که می‌توانید، از پرسیدن سؤال «چرا چنین اتفاقی افتاد؟»پرهیز کنید؛ زیرا پرسیدن این سؤال، شما را در گذشته نگه می‌دارد و جلوی پیشرفتتان را می‌گیرد. پاسخ این سؤال هیچ‌گونه راه حلی برای برطرف ساختن مشکلتان، به شما معرفی نمی‌کند. چیزی که باید به آن توجه داشته باشید این دو سؤال و پیدا کردن جواب آنهاست: 1- این بار انتظار دارید که چه اتفاق متفاوتی روی دهد؟ 2- برای رسیدن به آن نقطه، چه کاری باید انجام دهید؟

خودتان را ارزیابی کنید

وقتی تصمیم گرفتید که بهتر باشید، باید قدم بعدی را برای بهتر بودن بردارید و آن گام هم این است که ارزیابی درست و اصولی از خودتان داشته باشید که از جانبداری و تعصب دور باشد. در ابتدا، و برای اینکه به خودتان روحیه و امید بدهید، دنبال نقاط مثبت خود باشید. این نقاط مثبت را بنویسید و پیوسته به خاطر بیاورید. تاکید روی نقاط مثبت باعث خواهد شد تا شما روحیه بهتری برای ادامه انجام کار داشته باشید و موفق­تر شوید؛ مثلاً با خود بگویید که شما انسان کوشایی هستید، در درس عربی و شیمی وضعیت خوبی دارید و ....

     در گام بعدی ارزیابی، به سراغ موارد ضعف خود بروید؛ البته نه اینکه جست و جوی این موارد ضعف باعث شود تا شما از خود و عملکردتان ناامید شوید، بلکه موارد یاد شده باید باعث شود تا شما راهی به سوی بهتر شدن و پیشرفت بردارید. یک دلیل عدم پیشرفت، می‌تواند ضعف ما در پیش‌نیازهای درسی باشد. آمادگی‌های روانی (انگیزه‌ها) نقش فوق‌العاده‌ای در  بهبود عملکردها و مستحکم شدن اهداف ما دارد؛ با این همه، در بیشتر موارد و از جمله در کنکور، کمتر مورد توجه داوطلبان قرار می‌گیرد. در هر شرایط که آزمون را گذرانده­اید، این آمادگی روحی خود شماست که می‌تواند شما را به سوی اهدافتان سوق دهد یا از آن بازدارد. بعضی ازدانش‌آموزان در مورد انگیزه‌ها و توانمندی‌های خود، دچار اغراق و خودفریبی می‌شوند. متاسفانه گاه حتی مشاوران نیز متوجه نوع مشکل این گروه از دانش‌آموزان نمی‌شوند. همان‌گونه که کافی نبودن انگیزه مشکل‌ساز است، بزرگ‌نمایی در این باره هم موجب پوشیده ‌ماندن واقعیت‌ها می‌شود. بسیاری از داوطلبانی که بعد از آزمون سراسری از نتیجه آن ناراحت و ناراضی می‌شوند، از کسانی هستند که یا خود را بسیار دست کم گرفته­اند یا اینکه انتظار بیش از حدی از توانمندی‌های خود دارند.

    اگر می‌خواهید به عنوان یک داوطلبی که از آزمون امسال خود ناراضی هستید، کنکور دهید یا به شیوه‌های دیگری اهداف خود را دنبال کنید، بار دیگر با فکر، تصمیم و جدیت قدم در راه بگذارید و ملاک‌های پیشرفت خود را به خوبی تعیین کنید. دانش‌آموزان در مورد پیشرفت یا عدم پیشرفت خود، یک احساس کلی و مبهم دارند؛ در حالی که پیشرفت باید ملاک مشخصی داشته ‌باشد. با تعیین ملاک‌های مشخص، کنترل روند پیشرفت خود را تسهیل کنید. توصیه می‌شود که ملاک‌های ارزیابی پیشرفت خود را به صورت کلی درنظر بگیرید؛ مثلاً اگر تصمیم گرفتید که پس از مدتی، بار دیگر برای آمادگی در کنکور اقدام کنید، به این نکته به عنوان ملاک پیشرفت دقت کنید که هر ماه نسبت به ماه قبل، به چه میزان به کیفیت و کمیت مطالعه خود اضافه کرده­اید، و یا در موضوعات و مباحث مختلف درسی، چقدر سطح یادگیری­تان بالاتر رفته است، و یا اگر قرار است در مسیر دیگری برای تحقق اهدافتان اقدام کنید، مثلاً به یک حرفه و شغل بپردازید، میزان مهارت یا پس‌انداز خود و ارتقای شغلی‌تان را در ماه‌های مختلف ملاک قرار دهید. آن وقت متوجه خواهید شد که شما هم می‌توانید به خوبی در مسیر اهداف و آرزوهایتان و برای تحقق آنها قدم در راه بگذارید.

روی راه حل­ها تمرکز کنید

ما وقتی دچار مشکل یا مانعی در زندگی می­شویم، وقت زیادی را صرف نگرانی‌های خود می‌کنیم. نگرانی، یکی از بدترین راه‌های اتلاف انرژی است و اجازه نمی‌دهد که ما رو به جلو حرکت کنیم. تنها کاری که باید انجام دهیم این است که اهل عمل باشیم. زمانی که دوباره توانستیم به سمت جلو حرکت کنیم، آن وقت متوجه می‌شویم که دیگر دلیلی برای نگرانی‌هایمان وجود ندارد. یکی از کارهایی که برای بهتر بودن باید انجام دهید این است که پس از در نظر گرفتن اهدافتان و حل مشکلات مسیر، روی راه حل­هایتان تمرکز کنید و ببینید که چه چیزی در زندگی‌تان اولویت دارد و ابتدا همان را انجام دهید. هر کاری که  انجام آ‌ن، وقت و هزینه و انرژی شما را تلف ‌کند و هیچ حاصلی برایتان در بر نداشته باشد، باید از برنامه زندگی‌تان حذف شود. همیشه چند حق انتخاب متفاوت وجود دارد؛ فقط کافی است که روی راه‌های مختلف تمرکز کرده و آنها را در ذهنتان تجسم کنید؛ به عنوان مثال، به خودتان بگویید که باید سه راه حل مختلف برای فایق آمدن بر مشکل فعلی‌تان پیدا کنید. تنها دانستن این مطلب که راه حل‌های متفاوتی پیشِ رویتان قرار دارند به شما کمک می‌کند که احساس بهتری پیدا کنید. طبق لیستی که تهیه کرده‌اید، انتخاب‌های متفاوتی انجام دهید و کار خود را از روی برنامه دنبال کنید. اگر اهداف از پیش تعیین شده­ای داشته و مسیر مناسبی را برای خود انتخاب کرده‌ باشید، گذر از موانع کوچک، شما را خسته و ناراحت نخواهد کرد؛ همان طور که توماس ادیسون گفته ‌است: «بسیاری از افراد شکست خورده، کسانی هستند که متوجه نبوده‌اند تا چه اندازه به اهداف خود نزدیک شده‌اند!»

مثبت بیندیشید و مثبت تجسم کنید

بهتر است بیشتر از آن وقتی را که می‌خواهید صرف نگرانی و ترس و منفی بافی کنید، صرف مثبت‌اندیشی کنید. بزرگترین قهرمانان ورزشی جهان، خودشان را در حالی تجسم می‌کنند که بدون هیچ گونه عیب و نقصی، مسابقات مختلف را به نفع خود به پایان می‌رسانند. هیچ جایگاهی برای شکست در ذهن این افراد وجود ندارد. این درست همان چیزی است که شما هم باید به آن برسید. خودتان را تصور کنید که به اهداف و آرزوهایتان رسیده‌اید؛ چه احساسی دارید؟ چه می‌گویید؟ روی انجام این کار وقت بگذارید. این امر به شما امید می‌دهد تا راهتان را ادامه دهید.

     معمولاً موارد مختلف، به آن اندازه‌ای که آنها را در ابتدای کار می‌بینید، بد نیستند. گاهی اوقات، تصورات ما از مسایل مختلف، بدتر از آن چیزی که هستند به نظر می‌رسند؛ تنها به این دلیل که ما خودمان خسته هستیم و از نظر ذهنی آمادگی نداریم؛ مثلاً در مورد همین کنکوری که گذرانده‌اید، ما با داوطلبان بسیاری برخورد 
می­کنیم که قبل از اعلام نتایج اولیه و آگاهی از رتبه و شرایط خود در میان داوطلبان و بدون اطلاع از وضعیت پذیرش دانشگاه‌ها یا رشته‌های جدید، ناامیدی و آه و ناله را شروع کرده‌اند. کمی استراحت و نگه داشتن حس خوش­بینی، می‌تواند به شما در این زمینه کمک کند. این گونه احساس‌ها به سرعت از میان می‌روند و شما مجدداً به حالت عادی باز می‌گردید. یک ذهن باز، خیلی راحت‌تر می‌تواند راه حل‌های متفاوتی را پیدا کند و آنها را به کار ببندد تا یک ذهن کسل و خسته. یک ذهن بسته نمی‌تواند راه حل‌های ممکن را بررسی کند و آنها را تشخیص دهد؛ بنابراین، خوشبین و مثبت باقی بمانید. به هر حال باید همچنان بدانید که گزینه‌های مختلف چه چیزهایی هستند و طبق برنامه هر یک را امتحان کنید. هدف شما این است که راه حل مناسبی را انتخاب کنید؛ پس تمام حواس خود را روی آن متمرکز کنید، و سپس عکس‌العمل مناسبی نشان دهید.

    با تمام آنچه که در این مقاله به آن اشاره شد و راه حل‌هایی که ارایه کردیم، اکنون این نوبت شماست که به عنوان یک داوطلب خوب، متوسط یا ضعیف آزمون سراسری سال جاری، که به هر دلیلی از نتیجه خود ناراضی است، صادقانه با خود کنار بیایید و از خود بپرسید که از اکنون می خواهید با لحظه‌هایی که منتظر ناراحتی، ناامیدی و ندامت شما نمی‌مانند چه کنید. در هر تصمیمی که می­گیرید، قبل از هر چیز باید به شرایط فردی، خانوادگی، اجتماعی و اقتصادی خود توجه داشته باشید. اگر می­خواهید دوباره برای کنکور آماده شوید به این نکات توجه کنید که آیا اصلاً شرایط فردی و اجتماعی شما مثل سربازی و ... می‌تواند این فرصت را در اختیار شما گذارد یا نه، و آیا رفتن به سربازی برای شما بهتر است یا انتخاب رشته‌ای که با وجود صرف هزینه و وقت قابل ملاحظه، آینده شغلی خوبی ندارد همچنین شما داوطلب خانم، باید به این نکته توجه داشته باشید که در صورت یک سال پشت کنکور ماندن، آیا موقعیت‌های اجتماعی و فردی خود را از دست نمی‌دهید و آیا حتماً کنکور، تنها راه رسیدن شما به موفقیت است.

     وقتی طبق موارد بالا، به همه سؤالاتی که برای خود و خانواده‌تان پیش آمد، به خوبی و با بررسی تمام زوایا پاسخ دادید، هر تصمیمی که گرفتید این بار محکم تر قدم در راه بگذارید و با جرات و اعتماد به نفس مثال زدنی، با خود بگویید که گذشته‌ها گذشته است و باید گذشته را فراموش کنید و فقط با درس گرفتن و کسب تجربه از آن برای ساختن آینده­ای بهتر، رو به سوی پیشرفت و لحظه‌هایی بهتر، قدم بردارید. باز هم تکرار 
می­کنیم که یادتان باشد لحظه‌های زیبای زندگی منتظر ما نمی‌مانند؛ پس بهتر است که هرچه سریع­تر برای بهتر شدن، کسب موقعیت بهتر، و رسیدن به اهداف و آمال خودتان، بدون ناامیدی و غصه، و فقط با لبخند، توکل به خدا، قدرت و امید، آماده حرکت شوید و از هیچ چیز نهراسید؛ زیرا خدا با شماست و اراده‌ای که تصمیم گرفته است زندگی بهتری را برایتان رقم بزند، با شماست؛ پس بخند و شاد باش. 

آیا از علایق تحصیلی خود آگاهید؟

آیا از علایق تحصیلی خود آگاهید؟

بعد  از برگزاری آزمون سراسری سال 98  اکثر داوطلبان شرکت کننده در این آزمون، در انتظار اعلام نتایج اولیه آن که در اواسط مرداد ماه اعلام می‌شود به سر می‌برند. با توجه به شرایط زمانی و فرصت‌های باقی‌مانده تا اعلام نتایج اولیه آزمون سراسری سال 1398 و مهلتی که پس از آن از سوی سازمان سنجش به داوطلبان واجد شرایط برای انتخاب رشته‌های تحصیلی در گروه‌های آزمایشی پنجگانه این آزمون داده می‌شود، بر آن شدیم که ستون «یادداشت هفته» شماره‌های پیشِ رو تا زمان اعلام نتایج اولیه و مهلت انتخاب رشته را به موضوعاتی در ارتباط با آشنایی با علایق تحصیلی خود، آشنایی با استعدادها و توانایی‌های خود، آشنایی با «دانشگاه» و «آموزش عالی» و هدف از ورود در آن، و آشنایی با رشته‌های تحصیلی اختصاص داده و در فرصت‌های بعدی که مقارن مهلت انتخاب رشته خواهد بود، راجع به تکمیل فرم انتخاب رشته‌های تحصیلی که به صورت اینترنتی است با شما در این ستون سخن بگوییم.

شناخت علایق تحصیلی

اجازه بدهید که در همین ابتدای بحث و طرح موضوع، گفتارمان را با حدیثی مشهور از یکی از معصومان (ع) که چندان بی‌ارتباط با عنوان «یادداشت» ما در این شماره نشریه نیست آغاز کرده و سخنمان را بدان متبرک نماییم. از معصوم (ع) روایت شده است: «من عرف نفسه فقد عرف ربّه» (هر کس خود را شناخت، تحقیقاً خدای خویش را شناخته است). این حدیث و ده‌ها و بلکه صدها حدیث شریف از این دست، که در اهمیت شناخت از خود و خودشناسی آمده است، تنها به کار سامان دادن آخرت انسان‌ها نمی‌آید، و از آنجایی که خداوند عالمیان، حکیم است و هیچ عمل او نمی‌تواند بدون حکمت باشد، انسان را نیز بنا بر حکمت بالغه خویش، که در آفرینش تمام موجودات اعم از جمادات و نباتات و جانداران از جمله انسان جاری است، در بردارنده مجموعه‌ای از استعدادهای بی‌کران خود، که از یک انسان به انسان دیگر متفاوت است، آفریده است که می‌تواند در چگونگی مواجه شدن آدمیان با امور دنیوی‌شان و حل مسایل آنها بسیار اثربخش باشد.

با این مقدمه کوتاه، می‌خواهیم عنوان کنیم که نخستین گام در انتخاب رشته تحصیلی برای هر فرد، شناخت و آگاهی فرد از خود و علایق تحصیلی واقعی خویش است؛ البته در همین جا باید متذکر شویم که این شناخت و آگاهی فرد از خود، تنها به علایق تحصیلی او برنمی‌گردد؛ بلکه از آنجایی که آدمی با توجه به ادراکات حسّی و عقلی خود در مواجهه با هر چیز که برای ادامه زندگی‌اش لازم می‌آید، دست به انتخاب می‌زند، ناگزیر از درک این شناخت، آگاهی و آشنایی با علایق خود در تمام امور مربوط به زندگی فردی‌اش می‌باشد؛ منتها در انجام برخی از امور مانند: انتخاب رشته تحصیلی، انتخاب همسر و شریک زندگی، انتخاب دوستان مناسب و ... نوعاً این «شناخت»ها و «آگاهی» ها رنگ و بویی دیگر می‌یابند و در مقایسه با آگاهی و شناختی که انسان از علایقش راجع به غذاها، میوه‌ها، تفریحات و ... دارد، از اهمیت به مراتب بیشتری برخوردار می‌شوند؛ زیرا در آگاهی و شناختی که او می‌خواهد راجع به انتخاب رشته تحصیلی یا دوستان یا همسر و شریک مناسب برای زندگی مشترک پیدا کند، هر چه درجه این آشنایی، شناخت و آگاهی راجع به گزینش بهترین گزینه‌ها در موارد پیشگفته، بیشتر و عمیق‌تر باشد، آدمی از موفقیت مطلوب‌تری در زندگی آینده‌اش برخوردار شده و در چنین مواردی، کمتر دچار شکست‌های احتمالی خواهد شد.

به همین خاطر، بهتر آن است که هر داوطلب آزمون سراسری، در این روزهای باقی‌مانده تا زمان اعلام نتایج اولیه و مهلت انتخاب رشته آزمون سراسری امسال، با دوری از هر گونه هیجان (که نوعاً لازمه سنین جوانی است) و همین‌طور مشورت با افراد مطلع و کارآزموده، در خلوتی که برای خود فراهم می‌سازد، به درون خود رجوع کند و با آگاهی و شناختی که از علایق قلبی خویش دارد و همچنین شناخت استعدادهای درونی که در وجود او چون گنجی پنهان نهفته است، به جست و جوی علایق درونی خود نسبت به مجموعه‌ای از رشته‌های دانشگاهی، که مطلوب نظر اوست، بپردازد. مطمیناً پیش از آشنایی داوطلب با رشته‌های مختلف تحصیلی و پرداختن وی به این موضوع که کدام یک از این رشته‌ها زودتر او را به جریان یک زندگی بی‌دغدغه متصل می‌سازند، و همین‌طور پیش از آشنایی وی با استعدادها و توانایی‌های خود، که بحث ما در ستون «یادداشت هفته» شماره بعد خواهد بود، پرداختن عمیق به علایق تحصیلی از سوی داوطلب، می‌تواند او را در آشنایی با مراحل بعد یاری نماید.

گام دوم

این مرحله، یعنی آگاهی داوطلب از استعداد‌ها و توانایی‌های خود، که دومین گام در مسیر انتخاب رشته صحیح محسوب می‌شود، با بحث قبلی ما (شناخت علایق تحصیلی) و بحث‌هایی که در زمینه انتخاب رشته در شماره‌های آینده با شما در میان خواهیم گذاشت، به صورت زنجیروار مرتبط است و باید کلیت آنها را در هنگام انتخاب رشته مدّنظر قرار داد و اعمال کرد.

در تعریف این مرحله باید یادآور شویم که آگاهی از استعدادها و توانایی‌های خویش، از مهم‌ترین بخش‌های فراهم آوردن امکان انتخاب رشته صحیح است. اهمیت بیشتر این مرحله، در مقایسه با مراحل دیگر، از آنجا آشکار می‌شود که بدانیم این استعدادها و توانایی‌های فردی، از یک فرد به فرد دیگر (حتی میان افراد یک خانواده) متفاوت و گاه در تقابل با یکدیگر است؛ مثلاً  هر یک از ما ممکن است با افراد دو قلویی روبرو باشیم که به رغم همسانی‌ها و شباهت‌های ظاهری و داشتن سن و سال یکسان، از استعدادهای درونی و توانایی‌های متفاوتی برخوردار باشند؛ به عنوان مثال، یکی از آنها به انجام فعالیت‌های ورزشی علاقه بسیاری داشته باشد و دیگری اصلاً اهل ورزش کردن نبوده و در خود میلی به انجام حرکات ورزشی نبیند؛ یا آنکه یکی از این دو فردی که با یکدیگر به طور همراه و همزمان به دنیا آمده‌اند، به فراگیری دانش‌هایی چون: ریاضیات، فیزیک، منطق، فلسفه و علومی از این دست که نیاز به اندیشیدن، محاسبات پیچیده و استدلال دارد، متمایل بوده و استعداد یادگیری آنها را داشته باشد، و دیگری اصلاً به یادگیری این علوم متمایل نبوده و استعدادی در این زمینه نداشته باشد، و بالعکس، فردی عاطفی ‌باشد و به مباحثی چون شعر و ادبیات و عرفان و امور هنری علاقه‌مند بوده و در تسلط بر این گونه علوم، مستعد باشد و ...

هم‌اکنون چندین مثال دیگر مانند مثال پیشگفته می‌تواند در ذهن شما جاری شود که بیانگر تفاوت‌های فردی اشخاص از لحاظ داشتن استعدادها و توانایی‌های مختلف است؛ بنابراین، هنگام انتخاب رشته‌های تحصیلی باید به این موضوع عنایت داشت و در کنار شناختی که در مورد علایقمان به رشته‌های تحصیلی حاصل می‌کنیم، باید به این نکته نیز توجه کافی داشته باشیم و در این مورد، اصطلاحاً یک نسخه را برای همه تجویز نکنیم.

از آنجایی که انتخاب رشته، انتخاب مسیر زندگی آینده است، باید این نکته را به تمام داوطلبان ورود به آموزش عالی یادآوری کرد که استعداد افراد در انجام کاری، الزاماً به معنای توانایی آنها در انجام آن کار معیّن نیست و نمی‌توان تنها به خاطر داشتن استعداد در یک رشته تحصیلی، آن رشته را انتخاب کرد؛ زیرا توانایی‌های شغلی، مساله‌ای فراتر از استعداد شخصی افراد است و توانِ لازمی که برای موفق بودن در یک شغل خاص لازم است، در هر کس وجود ندارد.

یک مثال کاملاً عینی می‌تواند به شناخت نقش استعدادها و توانایی‌های فردی در انتخاب رشته تحصیلی کمک کرده و ما را در این زمینه یاری نماید: فرض کنید یک داوطلب دختر، که در گروه آزمایشی علوم ریاضی و فنی شرکت کرده است، با اعلام نتایج اولیه این آزمون به رتبه خوبی دست یابد، و با اطمینان از اینکه در یکی از رشته‌های مهندسی پذیرفته می‌شود، دست به انتخاب چنین رشته‌هایی بزند. حالا وی با بررسی علایق و استعداد خود در میان همین رشته‌های مهندسی، متوجه علاقه زیاد خود به رشته مهندسی معدن می‌شود؛ آن چنان که ترجیح می‌دهد تنها این رشته را در تمام دانشگاه‌های کشور که رشته یاد شده در آنها ارایه می­شود، انتخاب نماید. با توجه به آنکه فرد مورد نظر ما، به احتمال بسیار، در یکی از انتخاب‌های خود پذیرفته می‌شود، باید بررسی کرد که آیا این داوطلب دختر پس از قبولی در رشته مهندسی معدن، توانایی گذراندن واحدهای عملی رشته یاد شده را دارد یا نه، و اصلاً به فرض گذراندن واحدهای عملی این رشته، پس از فراغت از تحصیل، آیا این داوطلب می‌تواند به صورت طاقت فرسا و بی‌تناسب با فیزیولوژی جسمانی خویش، که یک زن است، به طور شبانه‌روزی در معادن مشغول به کار شود. به طور حتم، حتی در صورت توانایی علمی و فنی چنین شخصی، مسلم است که تحصیل در این رشته‌ خاص و سایر رشته‌های مشابه، که دارای واحدهای عملی و کارگاهی سنگین برای داوطلبان دختر است، و اشتغال در مشاغل مرتبط با آن رشته پس از دانش‌آموختگی، جز فرسایش جسمانی و روحی این داوطلب، که در آینده نزدیک، همسر یک فرد و مادر یک خانواده خواهد بود، ثمری نخواهد داشت، و اگر چیزی مانند ارتقاء شغلی نیز نصیب او شود، به طور قطع، در ازای از دست رفتن آرامش روانی و جسمانی وی، بسیار ناچیز خواهد بود.

مثال پیشگفته و ده‌ها مثال دیگر مانند آن، بیانگر محدودیت‌های ما در داشتن تمام استعدادها و توانایی‌های فردی است که از فردی به فرد دیگر و از یک جنس به جنس دیگر، کاملاً متفاوت است، و این افراد هستند که باید با شناخت این استعدادها و توانایی‌ها در خود به کشف آنها همت گمارند و آن استعدادها و توانایی‌ها را از مرحله «قوّه» به «فعل» درآورند و در جهت «بروز» و «ظهور» آنها تلاش و کوشش نمایند.

با توجه به آنچه در سطور پیشین آمده است، نتیجه می‌گیریم که یک داوطلب باید، پس از شناخت علایق تحصیلی خود، به درک توانایی‌ها و استعدادهای نهفته در وجود خویش نایل آید و از آنها آگاهی یابد و با توجه به این موارد و سایر مواردی که پس از این، در شماره‌های بعدی یادآور خواهیم شد، دست به انتخاب رشته تحصیلی صحیح بزند.