دوران جمع‌بندی در راه است!
هر چه به زمان برگزاری آزمون سراسری نزدیک‌تر می‌شویم، تفاوت در نوع مطالعه در ماه‌های پایانی و بخصوص ماه آخر، بیشتر می‌شود. بیشتر داوطلبان در ماه‌های نزدیک به زمان برگزاری کنکور، دیگر به سراغ مطالعه مطالب جدید نمی‌روند و راهکارهای دیگری را برای آمادگی در این آزمون در پیش می‌گیرند. یکی از مهم‌ترین این راهکارها، که نقش زیادی در قبولی شما دارد، این است که تمام آنچه را که قبلاً مطالعه کرده‌اید، در این دوره جمع‌بندی کنید تا مطالب به صورت بهتر و تثبیت شده‌تری در ذهن شما جای بگیرد. با توجه به اهمیتی که دوره جمع‌بندی برای همه داوطلبان آزمون سراسری دارد، در این مقاله سعی می‌کنیم تا شما را با روش‌های صحیح و اصولی دوره جمع‌بندی آشنا کنیم.
در مقالات قبلی بارها اشاره کرده‌ایم که وضع درسی هر یک از داوطلبان با داوطلبان دیگر، کاملاً متفاوت است، و به همین دلیل، هر یک از شما باید با توجه به شرایط مطالعاتی، برنامه درسی و آمادگی خودتان تصمیم بگیرید که از چه زمانی و چگونه به جمع‌بندی مبادرت کنید؛ اما آنچه مهم است، این است که جمع‌بندی برای همه داوطلبان لازم است و هیچ یک از شما نمی‌توانید این بخش مهم را از برنامه آمادگی برای کنکور خود حذف کنید. یکی از علل اهمیت جمع‌بندی، این است که اگر هر مطلبی را که قبلاً مطالعه کرده‌اید، در زمان نزدیک به برگزاری کنکور بخوانید احتمال فراموشی آن کمتر است و بیشتر در ذهنتان می‌ماند و بازدهی بیشتری دارد. دوم اینکه هرگاه مغز در محدودیت زمانی برای یادگیری قرار بگیرد، بازدهی آن افزایش می‌یابد؛ به عبارت دیگر، مغز تمایل دارد که کارها را هر چه سریع‌تر انجام دهد؛ پس اختصاص زمانی خاص به جمع‌بندی، باعث خواهد شد تا مغز شما، مطالبی را که قبلاً آموخته و برایش آشناست، در یک مدت زمان کوتاه‌تر، بیشتر یاد بگیرد و بازدهی بیشتری در ارایه مطالب داشته باشد.
به عنوان یک داوطلب کنکور، در هر شرایطی که هستید، باید به دوره جمع‌بندی توجهی خاص نشان دهید؛ زیرا جمع‌بندی، باعث تثبیت مطالب در ذهن شما می‌شود و نیز سبب می‌شود تا شما از تلاش خود، بهتر و بیشتر نتیجه بگیرید. داوطلبان در این روزها به گروه‌های مختلفی تقسیم می‌شوند: عده‌ای که به اندازه کافی مطالعه کرده‌اند و الان وقت آن است که بخوبی و با یک برنامه‌ریزی دقیق شروع به جمع‌بندی نمایند. داوطلبانی که مطالعه خود را دیرتر شروع کرده‌اند و با توجه به شرایطشان ترجیح می‌دهند که یک ماه آینده و حتی کمی بیشتر را نیز به مطالعه مشغول شوند، و بالاخره گروهی که تا الان مطالعه نداشته‌اند و در نظر دارند تا طبق مطالعات و دانستنی‌های قبلی‌شان در آزمون شرکت کنند. به دلیل اینکه دسته اول از یک روند و برنامه‌ریزی درست و دقیق پیروی کرده و درست پیش رفته‌اند، باید مثل گذشته دوران جمع‌بندی را هم بخوبی به پایان ببرند. شما داوطلبان این گروه باید دقت کنید که دیگر سراغ مطالب جدید نروید؛ زیرا حجم مطالعاتی شما به اندازه کافی زیاد است و در این زمان فقط میتوانید مطالب گذشته را مرور و جمع‌بندی نمایید. گروه دوم می‌توانند، بسته به حجم مطالعاتی و اطلاعات قبلی خود، تا پایان اردیبهشت و حتی یک هفته بعد از آن را هم به مطالعه مطالب جدید اختصاص دهند؛ اما پس از این زمان را حتماً به جمع‌بندی و مطالعه مجدد و تست‌زنی مطالبی بپردازید که تاکنون مطالعه کرده‌اید. داوطلبان عزیز این گروه اصلاً نگران نباشند؛ زیرا در این وقت باقی مانده هم بخوبی می‌توانند خود را به سطح خوب و قابل قبولی برسانند؛ اما گروه سوم باید توجه کنند که در این زمان باقی مانده هم با مطالعه چند مبحث مهم و اصلی، مرور، تست‌زنی این مباحث و رفع اشکال از آنها می‌توانند به وضعیت خوبی دست یابند؛ پس کمی همت را چاشنی مطالعه خود کنید تا بتوانید موفق شوید و بدون دغدغه، کنکور را پشت سر بگذرانید.
یکی از موضوعاتی که داوطلبان گروه دوم و سوم باید به آن توجه داشته باشند این است که به دلیل وقت کمی که دارند و باید به صورت گزینشی مطالعه کنند، برای آنها مطالبی که مهم‌تر هستند و هر سال از آنها تست می‌آید ارزش بیشتری برای مطالعه در مقایسه با مباحث دیگری که غالباً از آنها سؤال نمی‌آید، دارد؛ از این رو، هنگام مطالعه در ماه‌های آخر، اولویت برای این دو گروه از داوطلبان، با مرور فصل‌هایی است که ارزش سؤال‌خیزی و همچنین سرعت پیشرفت در مطالعه آنها نیز بیشتر است.
ویژگی‌ها و اصول کلی دوره جمع‌بندی
1- به جای مطالعه مطالب جدید، روی مطالب خوانده شده تمرکز می‌کنیم؛
2- مطالبی را که نیاز به تکرار و مرور دارند، از مباحثی که کمتر به این کار نیاز دارند، تفکیک نموده و تعداد و مقدار مرورها را نسبت به نیاز خود مشخص می‌کنیم؛
3-روی اشکالات خود در هر درس تمرکز کرده و به طور موضوعی آنها را برطرف می‌کنیم؛
4-مطالعه ما انتخابی می‌شود؛ به این معنی که مطالعه مطالب را بر اساس اهمیت آنها در سؤالات کنکور و ضعف درسی خود، اولویت‌بندی می‌کنیم؛
5- روی تنظیم وقت و سرعت عمل در جلسه آزمون سراسری (اجرای تست‌های سرعتی) تمرین و تمرکز می‌کنیم؛
6- مرور جامع همه دروسی که قبلاً مطالعه شده مهم است؛
7- سراغ یادگیری مطالب جدید نروید، بلکه مطالب یاد گرفته شده را طوری تمرین کنید که برایتان کاربردی شده و تبدیل به مهارت شود؛
8- کلاس‌های یادگیری تعطیل شوند (جلسات تست جزو این مورد نیست)؛
9- ساعات درس خواندن خود را افزایش ندهید، بلکه اگر ممکن بود، حتی مقداری از آن ساعات را کم کنید؛
10- فقط منابع و جزواتی را که خواند‌ه‌اید دوره کنید و از منبع جدید استفاده نکنید؛
11- مرور دروس، نه خیلی ریز و وسواسی و نه خیلی سرسری باشد؛
12- ساعت خوابیدن و بیدار شدن را مطابق کنکور (شب تا صبح) تنظیم کنید.
در دوره جمع‌بندی باید دروس را در فاصله زمانی کوتاهی مطالعه کنید. تاکنون سعی می‌کردید هر درسی را که بلد نیستید یا نخوانده‌اید، دوباره مطالعه کنید، اما در فرصت یکی دو ماهه تا کنکور، انجام این کار امکان پذیر نیست. در این دوره، مطالعه شما باید انتخابی باشد و مباحثی را که در بودجه‌بندی سؤالات کنکور ارزش سؤالی بیشتری دارند مدّ نظر قرار داده و مباحثی را که دشوارند و تسلّط بر آنها به سختی به دست می‌آید، از برنامه مطالعاتی خود خارج کنید؛ در واقع، در دوره جمع‌بندی، وقت و زمان به شما می‌گوید که چه تکالیفی را باید انجام دهید و چگونه باید انجام دهید. در این دوره، روش مطالعاتی، تکنیک مرور دروس، برنامه‌ریزی و نحوه بهره‌گیری شما از منابع مطالعاتی، در مقایسه با دوره‌های قبل، تغییر می‌کند.
آغاز و پایان جمع‌بندی
شروع دوره جمع‌بندی برای دانش‌آموزان و فارغ التحصیلان و گروه‌های مختلف، که در سطح آمادگی گوناگونی قرار دارند، و شیوه و سبک مطالعاتی هر داوطلب با داوطلب دیگر، تا حدودی متفاوت است. ما نمی‌توانیم به شما داوطلبان بگوییم که چگونه و به چه شیوه‌ای مطالعه کنید. دوران جمع‌بندی نیز همان طور است و هر داوطلب باید، با توجه به توان و خصوصیات مطالعاتی‌اش، یک برنامه جمع‌بندی مناسب را برای خود تدارک ببیند؛ به عنوان نمونه، آرزو، به عنوان داوطلب گروه آزمایشی علوم تجربی، در درس شیمی ضعیف است و در دوره جمع‌بندی سعی می‌کند تا مباحثی از این درس را که قبلاً مطالعه نموده است، چندین بار مرور، تست‌زنی و سپس رفع اشکال نماید، اما مریم سعی می‌کند تا در دوره جمع‌بندی، بیشتر وقت خود را روی تست‌زنی سرعتی و رفع اشکال‌های تستی خود قرار دهد؛ زیرا او در تست زنی ضعیف است.
با اینکه مراحل جمع‌بندی، بسته به نیاز و شرایط هر داوطلب، فرق می‌کند، اما عموماً شامل سه مرحله است که همه داوطلبان می‌توانند این سه مرحله را با توجه به حجم مطالعاتی خود در مدت زمان مشخص اجرا کنند.
مرحله اول
در این مرحله سعی کنید مطالب خوانده شده‌ای را که نیاز به مرور دارند، در دوره زمانی کوتاهی مرور کنید. در این مرحله میتوانید از یادداشت‌ها و خلاصه نویسی‌ها استفاده کنید. برای انجام این کار به سراغ مباحثی بروید که اولاً ارزش سؤالی بیشتری در بودجه‌بندی سؤالات کنکور دارند و ثانیاً سریع‌تر درک می‌شوند. از مطالعه مطالب دشواری که نمی‌توانید بر آنها مسلّط شوید یا خواندن آنها وقت‌گیر است، پرهیز کنید. در این مرحله تلاش کنید تا دروس نیمه تمام را تمام کرده و منابع خود را به کتاب درسی و بخشی از تست‌های مربوط به آن موضوع، محدود کنید. این کار را در صورتی انجام دهید که وقت زیادی را از شما نگیرد. چنانچه حجم زیادی از یک یا دو درس، باقیمانده است، از مطالعه آن صرف نظر کنید؛ زیرا تمام کردن آنها به قیمت مسلط نبودن بر پاره‌ای از دروس یا فراموش کردن بسیاری از مطالبی تمام می‌شود که قبلاً آنها را آموخته‌اید.
داوطلبانی که سال آخر هستند باید در نظر داشته باشند که با توجه به اینکه امتحانات ترم دوم در اردیبهشت ماه برگزار می‌شود، جمع‌بندی دروس این نیمسال را در فواصل امتحانی ترم دوم انجام دهند تا از دوباره کاری و اتلاف وقت جلوگیری شود. اگر به مطالب دروس ترم دوم مسلّط هستید، پس از مرور یادداشت‌های مربوط به هر درس، در فواصل بین امتحانات تست‌هایش را بزنید و به این ترتیب، امتحانات ترم دوم را به خدمت کنکور در آورید.
مرحله دوم
این مرحله، مرحله اصلی جمع‌بندی محسوب می‌شود. در این دوره، روی برطرف کردن اشکالات متمرکز شوید و در صورت لزوم، تعدادی از مباحث هر درس را نیز به طور کامل دوره کنید. برای انجام این کار، این فاصله زمانی را به فاصله‌های سه روزه تقسیم و تست زنی کنید و قسمت‌های اشکال دار را مجدداً مطالعه و تمرین کنید. در صورت داشتن وقت، یک نیم روز را نیز به مرور یک درس عمومی اختصاص دهید. بهترین منبع برای آزمون‌ها، همان سؤالات دوره‌ای آزمون‌های سراسری سال‌های قبل است.
در این مرحله سعی کنید تا در بعضی از جلسات در ساعات اولیه صبح، لباس رسمی بپوشید؛ به همان صورتی که قرار است در جلسه کنکور حاضر شوید، و مانند جلسه کنکور، پشت میز بنشینید و بدون ترک محل و با تنظیم وقت، به سؤالات پاسخ دهید. ابتدا به مجموعه‌ای از تست‌ها به صورت دفترچه‌ای پاسخ دهید. دروس ادبیات، عربی، دین و زندگی و زبان را در طی 75 دقیقه، و سپس به تست‌های دروس اختصاصی به همان صورتی که در دفترچه سؤالات کنکور می‌آید با همان وقت و شرایط کنکور پاسخ دهید. به خاطر داشته باشید که دقیقاً راس ساعت 8:30 صبح، پاسخگویی به آزمون را شروع کنید و به هیچ عنوان برای پاسخ به سؤالات دروس عمومی، از وقت دروس اختصاصی قرض نگیرید و هر دسته را در مهلت زمانی خود پاسخ دهید. توصیه ما به شما این است که روند ارایه سؤالات در دفترچه را نیز رعایت کنید؛ یعنی به ترتیب سؤالات دفترچه پیش بروید؛ زیرا برای طراحی چیدمان سؤالات در دفترچه، کارهای روان‌شناختی زیادی انجام شده است و اگر دانش‌آموزی به این ترتیبِ پاسخگویی به پرسش‌ها عادت ندارد و با این چیدمان به هم می‌ریزد و نمی‌تواند به سؤالات پاسخ دهد، توصیه می‌کنیم که بر اساس روش خودش کار را پیش ببرد.
هدف از انجام این کار، آن است که خودتان را به سه یا چهار ساعت نشستن در جلسه کنکور با لباس رسمی و فکرکردن و امتحان دادن عادت دهید تا در این جلسه، مسلّط‌تر از قبل همراه با صبر و حوصله بیشتری عمل کنید؛ سپس سؤالات را تصحیح کنید و درصد بگیرید و اشکالات خود را مشخص کنید. چون سؤالات کنکور تقریباً از همه مطالب کتاب درسی است، پاسخ دادن به یک آزمون دوره‌ای، مثل آن است که شما کتاب را یک بار ورق زده و آن را یک بار سریعاً مرور کرده‌اید. پس از درصدگیری، بررسی کنید که اشکالات شما چیست و کدام مبحث یا فصل را خوب نخوانده‌اید و در کدام مبحث، مطالب را می‌دانید، ولی بر آن مطالب مسلّط نیستید و برای تسلّط بر آن، به تمرین و تست بیشتری نیاز دارید. در نیم روز بعدی دو درس بخوانید، و نیم روز باقیمانده را نیز صرف مطالعه یکی از دروس عمومی کنید و ساعات نیم روز بعدی را نیز، هر گونه که خودتان صلاح می‌دانید، بین دروس تقسیم کنید.
در موقع مرور، به منظور رفع اشکال میتوانید درس‌های عمومی و اختصاصی را به صورت یک در میان انتخاب کنید و بخوانید. لزومی ندارد که برای همه درس‌ها به مقدار مساوی وقت بگذارید. قطعاً مرور و رفع اشکال بعضی از دروس، کوتاه‌تر و برخی دیگر طولانی‌تر خواهد شد. برای سه روز بعد، همین برنامه را تکرار کنید؛ به این ترتیب، چندین بار در آزمونی شبیه به آزمون سراسری شرکت می‌کنید و به همین میزان مجبور به مرور دروس و رفع اشکال آنها می‌شوید و مهم‌تر از همه، مهارت کنکور دادن را در خود بالا می‌برید. مزیت دیگر به کارگیری این روش، آن است که طی چندین آزمون، مباحث مهم کتاب درسی را به مقدار بیشتری دوره می‌کنید و با مفاهیم اصلی سؤالات کنکور در سال‌های قبل، آشنا می‌شوید.
سؤالی که در این بخش مطرح می‌شود، این است که چطور باید به رفع اشکال بپردازیم. روش رفع اشکال هر دانش‌آموز باید بر اساس تشخیص و سلیقه خودش بوده و نباید مقید به یک روش خاص باشد؛ اما برای سهولت انجام این کار، توصیه‌هایی هست که میتوانید آنها را رعایت کنید. یک تکنیک کاربردی آن است که به پاسخنامه رجوع کنید و بعد از مطالعه پاسخنامه، سعی کنید که آن قسمت از پاسخ را در کتاب و جزوه خودتان پیدا کرده و مطالعه کنید. همزمان با این روش میتوانید چند نمونه تست مشابه با آن سؤال را پیدا کنید و آنها را هم حل کرده و رفع اشکال کنید.
مرحله سوم
این مرحله، آخرین دوره جمع‌بندی است. در این مرحله، بدون پرداختن به تست، یادداشت‌ها، فرمول‌ها و نکات مهم جمع‌آوری شده را بخوانید و آماده شرکت در جلسه آزمون سراسری شوید.
نکته‌ای که در دوران جمع‌بندی باید مورد توجه قرار گیرد این است که برای این دوران، اولویت کار خودتان را تمرین و حل آزمون‌های سراسری چند سال اخیر قرار دهید، و دوم اینکه اگر برایتان امکان‌پذیر است، آزمون‌های سه روز یک بار دوران جمع‌بندی را در محلی غیر از خانه، مثل کتابخانه‌های عمومی یا در مدرسه خود، برگزار نمایید، و تا آنجا که امکان دارد، سعی کنید که محیط برگزاری این آزمون‌ها را در شبیه‌ترین حالت به جلسه برگزاری آزمون سراسری قرار دهید.
