چگونه در امتحانات موفق شویم؟

اگر مقالات پیشین را مطالعه کرده باشید، قبلاً توضیحاتی درباره چگونگی برنامه­ ریزی و مطالعه برای کنکور در ایام امتحانات داده‌ایم. با توجه به اینکه ممکن است تغییر زمان امتحان و حتی حضور بهتر در امتحانات، باعث استرس یا نگرانی برخی از شما داوطلبان آزمون سراسری شود، و از آنجایی که نتیجه امتحانات به­طور مستقیم و غیر‌‌مستقیم در نتیجه کنکور شما تاثیر می­ گذارد، در این مقاله در نظر داریم تا راهکارهایی را در خصوص آمادگی و گرفتن نتیجه بهتر در امتحانات ارایه دهیم.

برای موفقیت در امتحانات، راه‌ها و روش‌های مختلفی وجود دارد که به کارگیری اصول درست در مطالعه مطالب درسی، از جمله عوامل موفقیت در امتحانات است؛ با وجود این، هنوز بسیاری از دانش آموزان شیوه صحیح مطالعه را نمی­دانند و این مساله باعث شده است که با وجود صرف وقت زیاد در یادگیری مطالب، نتوانند آن را در روز امتحان بیان کنند یا روی کاغذ بیاورند؛ علاوه بر این موضوع، شما به عنوان یک دانش‌آموز کنکوری باید توجه داشته باشید که نحوه مطالعه و میزان آمادگی شما در دروس مختلف، می‌تواند بر کیفیت و مقدار مطالعه شما برای کنکور نیز تاثیر گذارد؛ پس موفقیت در امتحانات مهم است و شما به عنوان یک دانش‌آموز کنکوری، باید به این موضوع نیز توجه داشته باشید.

با انجام اقداماتی که در زیر به آنها اشاره شده است، می‌توانید امتحانات را با موفقیت پشت سر بگذارید:

برای مجموع امتحاناتتان برنامه‌ریزی مناسبی داشته باشید

کارشناسان بارها به تهیه جدول زمان‌بندی برای ایام امتحانات تاکید کرده اند، اما برخی از دانش آموزان این مساله را جدی نمی‌گیرند و سعی می‌کنند تا بدون در نظر گرفتن موضوعات مرتبط با امتحان، صرفاً مدتی را در ایام امتحانات به مطالعه اختصاص دهند و به این ترتیب از تلاش خود نتیجه‌ای را که باید بگیرند، نمی‌گیرند. علاوه بر نبود برنامه ریزی در میان این گروه، گروهی از دانش آموزان نیز به دلیل یک برنامه‌ریزی غلط، که همخوانی چندانی با درس و نوع مطالعه آن، میزان سختی و آسانی آن درس و شرایط دانش آموز در آن درس ندارد، برنامه‌ریزی دقیقی انجام نمی‌دهند و نمی‌توانند در امتحانات خود نمره خوبی بگیرند.

 گرچه برنامه‌ریزی در مطالعه دروس، چه برای کنکور، چه برای امتحانات و حتی طول سال تحصیلی، از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است، اما برای یک دانش آموز کنکوری، این اهمیت بسیار بیشتر است؛ زیرا شما باید در یک زمان برای دو موضوع، یعنی امتحانات و کنکور، برنامه‌ریزی کنید تا از زحمت و تلاش خود نتیجه‌ای عالی به دست آورید. در برنامه‌ریزی برای درس خواندن در ایام امتحانات برای یک داوطلب، نکاتی مانند فاصله زمانی بین امتحانات، میزان سختی دروس امتحانی، میزان اهمیت آن درس در معدل و کنکور داوطلب، مدت زمانی که برای گرفتن یک نتیجه خوب صرف آن درس می‌شود و میزان توانایی داوطلب در آن درس باید در نظر گرفته شده و رعایت شود.

علاوه بر نکات بالا، شما دانش‌آموزان عزیز که داوطلب کنکور نیز هستید، باید به دلیل حجم مطالعه بالا و فشاری که به دلیل نزدیک شدن به زمان برگزاری آزمون سراسری و مطالعه دروس مختلف متحمل می‌شوید، زمان استراحت کافی و مرور مطالب را نیز برای گرفتن نتیجه بهتر در امتحان در برنامه خود در نظر بگیرید. این دو مورد در برنامه ریزی از اهمیت خاصی برخوردار است. استراحت در فواصل معین، باعث می‌شود تا یادگیری شما پس از یک استراحت کوتاه، دوباره بالا رود و مطالب برای مدت زمان بیشتری در ذهنتان بماند. مرور مطالب نیز باعث می‌شود تا مغز شما در مراحل بعدی، نکاتی را که فراموش کرده یا به طور ناقص فراگرفته است، کامل کند.

به دلیل اینکه نحوه مطالعه در موفقیت برنامه ریزی شما اهمیت بسزایی دارد، توضیحات کامل‌تری در این مورد ارایه می‌دهیم. قبل از هر چیز، توجه شما را به این نکته جلب می‌کنیم که روش درست مطالعه برای امتحانات، دارای سه مرحله اساسی است: در مرحله اول، به صورت عمیق به مطالعه مطالب بپردازید و مفهوم و موضوعات عنوان شده را درک کنید. در این مرحله، درس‌ها به دو دسته کلی تقسیم می شوند:

الف) دروس حافظه محور، مثل ادبیات و مطالعات اجتماعی.

ب) دروس استدلالی، مثل ریاضی، فیزیک و مانند آن.

برای یادگیری دروس حافظه محور، باید تلاش کنید تا با از بر گفتن و پرسیدن از خود، مطالب را وارد ذهنتان کنید، اما برای یادگیری دروس استدلالی، مثل ریاضی، باید با حل تمرین و مساله، از یادگیری خود مطمین شوید.

در مرحله بعدی باید به مرور مطالب مطالعه شده بپردازید. انجام این کار برای اطمینان از ورود مطالب به مغزتان و آمادگی ذهنی برای پاسخگویی به سؤالات مربوط به آن درس است. اولین مرحله مرور باید در پایان هر فصل یا درس انجام شود؛ یعنی وقتی مطالعه یک درس یا بخش تمام شد، قبل از آنکه به سراغ مبحث بعدی بروید، خیلی سریع به مرور مجدد آنها بپردازید و از سازمان‌دهی مطالب در ذهن خود و عدم تداخل آنها با یکدیگر اطمینان پیدا کنید. مرحله بعدی مرور، شامل کل کتاب درسی می‌شود. این مرحله از مرور، ممکن است که یک یا چند بار تکرار شود و حتی تا چند ساعت قبل از امتحان نیز ادامه پیدا کند. در مرحله آخر نیز می‌توانید به سراغ سؤالات امتحانی سال‌های قبل بروید و با مطالعه و پاسخگویی به آنها خود را محک بزنید. در این مرحله اگر اشکالاتی داشتید یا قادر به پاسخگویی به برخی از سؤالات نبودید، دوباره به مبحث مورد نظر برگردید و آن مبحث را مجدداً مطالعه و رفع اشکال کنید.

علاوه بر مدیریت زمان و برنامه‌ریزی در طول مدت زمان آمادگی برای امتحانات، شما دانش‌آموزان عزیز باید در مدت برگزاری امتحان نیز زمان خود را بررسی کنید؛ یعنی با یک برنامه‌ریزی مناسب، با توجه به نمره هر سؤال و مدت زمان کلی امتحان، وقتی را که باید برای پاسخگویی به آن سؤال اختصاص دهید، مشخص کنید. اگر پاسخ قسمتی از سؤال‌ها را نمی‌دانید یا فراموش کرده‌اید، وقت خودتان را هدر ندهید، بلکه به سراغ سؤال‌های دیگر بروید. به هرحال پاسخ به قسمت اول همه سؤالات، بهتر از پاسخ کامل به یک یا دو سؤال است؛ سپس، در صورتی که وقت اضافه داشتید، می‌توانید با خاطری آسوده‌تر برگردید و به قسمت‌های دشوار بیشتر فکر کنید.

در برنامه ریزی برای امتحان، حتماً به این نکات توجه داشته باشید:

1-    با پدر و مادرتان یا دیگر افراد مطلع، در مورد برنامه امتحانی خود صحبت کنید و برنامه خودتان را با آنها در میان بگذارید تا با مشورت و همفکری آنان برنامه خوبی بریزید.

2-    برنامه امتحانی شما ممکن است به گونه‌ای باشد که در آن، برای برخی از دروس، فرصت (تعطیلی) کمتر و برای برخی دیگر، فرصت بیشتری اختصاص داده شده باشد؛ بنابراین، سعی کنید که روزهای اضافی موجود در برنامه امتحانی را به مطالعه دروسی که در آنها مشکل دارید، بپردازید.

3-    سعی کنید که در صورت عدم پیوستگی بین مطالب نیمسال اول و دوم و نداشتن وقت کافی برای همه مطالب، ابتدا به مطالعه مطالب نیمسال دوم بپردازید.

4-    از میان بخش‌ها و فصل‌های مختلف در برنامه‌ریزی خود، قسمت‌هایی را که نمره بیشتری را به خود اختصاص می‌دهند، از نظر مطالعه در اولویت قرار دهید.

5-    در هنگام مطالعه، زیر جاهای مهم را خط بکشید و فرمول‌های اصلی را به همراه یک نمونه تمرین خلاصه حل شده، برای خودتان یادداشت کنید تا در مطالعه بعدی، وقت کمتری از شما گرفته شود.

6-      نمونه سؤالات امتحانی سال‌های قبل را تهیه کنید و به بررسی آنها بپردازید تا با نحوه و سبک طرح سؤالات آشنا شوید.

7-    دانش‌آموزان زیادی هستند که مطالب درسی را به خوبی یاد می‌گیرند، اما چون آنها را مرور نمی‌کنند، نمره خوبی کسب نمی‌کنند؛ پس مرور کردن تمام مطالبی که قبلاً مطالعه کرده‌اید، از اهمیت خاصی برخوردار است. به خاطر داشته باشید که هر انسانی به طور معمول چهل تا پنجاه درصد آنچه را که یاد می‌گیرد، بعد از بیست و چهار ساعت فراموش می‌کند؛ به همین دلیل، تنها مرور کردن است که می‌تواند از این موضوع جلوگیری می‌کند.

8-    ابتدا یک نگاه کلی به برگه سؤالات بیندازید و زمان اختصاص داده شده برای پاسخگویی به آن سؤالات آرا در نظر بگیرید. برای رعایت مدیریت زمان در جلسه آزمون، هر 15 دقیقه، نگاهی به ساعت خود بیندازید تا از نظر زمانی دچار مشکل نشوید؛ بنابراین، سرعت پاسخگویی خود را با وقت آزمون تنظیم کنید.

9-    ده تا پانزده دقیقه پایانی وقت هر امتحان را به بررسی و بازبینی پاسخ‌های خود بپردازید و سؤالات ناقص را کامل کنید. پرهیز از انجام چنین کاری موجب پشیمانی خواهد شد.

استراحت در زمان امتحانات را فراموش نکنید

در برنامه‌ریزی برای درس خواندن در روزهای امتحان، باید فاصله‌های زمانی خاصی برای استراحت کردن در زمان مطالعه در نظر گرفته شود؛ البته بهتر است که فاصله این استراحت‌ها بر اساس سختی یا آسانی مطلب مورد مطالعه تنظیم شود، اما نکته مهم این است که استراحت کردن نباید با فعالیت‌های پر سر و صدا همراه باشد؛ مثلاً تماشای تلویزیون یا گوش دادن به موسیقی با صدای بلند، به جای آرامش، باعث حواس پرتی شما می‌شوند. استراحت‌هایی که در زمان مطالعه در نظر گرفته می‌شوند باید هم برای ذهن و هم برای جسم شما مؤثر باشند. استراحت صحیح باعث می‌شود که تمرکز شما از دست نرود و در ضمن، خستگی، خود به عاملی برای تشدید اضطرابتان تبدیل نشود.

 برای اینکه از مطالعه و استراحت خود بهتر بهره ببرید:

1-    در فواصل آمادگی برای یک درس، به خصوص دروس و مطالب سخت، حتماً استراحت‌های کوتاهی داشته باشید.

2-    بهتر است که ساعات ثابتی را در طول روز به مطالعه و استراحت اختصاص دهید؛ مثلاً ساعت 7 تا 9 را به مطالعه و از ساعت 9 تا 9 و پانزده دقیقه را به استراحت اختصاص دهید. به خاطر داشته باشید که این ساعات، محدوده زمانی مطالعه شما را نشان می‌دهد و باعث می‌شود تا مغز شما برای یادگیری بهتر، به این برنامه عادت کند.

3-    هیچ گاه به دلیل کمبود وقت، به صورت پیوسته درس نخوانید و زمان استراحت خود را به طور کلی حذف نکنید یا آن را کاهش ندهید؛ زیرا در عمل، یادگیری پس از خستگی مغز، بی‌فایده خواهد بود.

خواب خود را تنظیم کنید

 یکی از مسایل مهمی که شما عزیزان، چه در زمان مطالعه برای کنکور و چه در روزهای امتحان، باید به خاطر داشته باشید، این است که ساعات خواب و بیداری خود را تنظیم کرده و خواب کافی داشته باشید. محققان معتقدند که هفت ساعت خواب کامل، برای فعالیت مناسب بدن امری حیاتی است. داشتن خواب کافی، علاوه بر یادگیری بهتر، یکی از مهم ترین عوامل در کنترل اضطراب قبل از امتحان است.

به خاطر داشته باشید:

1-    بهترین زمان برای خواب، در فاصله ساعات بین یازده شب تا پنج صبح است؛ زیرا بعد از ساعت یازده و به خصوص دوازده شب، یادگیری به پایین‌ترین حد خود می‌رسد.

2-    اگر به یک برنامه خواب و بیداری خاصی عادت دارید که با پیشنهاد ما مغایر است، فعلاً آن را بر هم نزنید؛ زیرا باعث آشفتگی اوضاع جسمی و روحی شما و کاهش یادگیری‌تان می‌شود.

تغذیه سالم داشته باشید

یکی از بهترین عوامل یادگیری، تغذیه سالم است. تغذیه سالم، علاوه بر سلامتی افزایش جسم و روح شما، می‌تواند تاثیر مستقیمی بر نحوه یادگیری و میزان ماندگاری مطالعه شما داشته باشد. غذاهای مملو از ویتامین و پروتیین، همیشه بهترین نوع تغذیه برای انسان است. مصرف میوه و سبزیجات تازه، ذهن را فعال نگه می‌دارد و همین مساله باعث یادگیری بهتر و کاهش اضطراب می‌شود؛ در ضمن، بهتر است که دور قهوه، چای و نوشابه های گازدار را هم خط بکشید. کافیین موجود در این نوشیدنی‌ها شما را بیدار نگه می‌دارد، ولی قدرت به خاطر آوردن مطالب را از شما می‌گیرد.

تغذیه در ایام امتحانات:

1-    از پرخوری بپرهیزید. بعضی از دانش آموزان، هنگام امتحانات، به دلیل استرس و اضطراب ناشی از امتحان، پرخوری می‌کنند. پرخوری باعث سنگین شدن انسان و عدم مطالعه دقیق و عدم یادگیری کامل از سوی وی می‌شود.

2-    سعی کنید که از میان وعده‌های سبک و کم حجم، برای رفع گرسنگی و تقویت خود استفاده کنید.

 تمرکز فکری عامل موفقیت بیشتر

 یکی از مهم‌ترین عوامل یادگیری و نتیجه‌گیری از مطالعه، تمرکز است. تمرکز باعث می‌شود تا شما در مدت زمان کم، مطالب بیشتری را یاد بگیرید و برای مدت بیشتری، دانسته‌هایتان را در ذهن نگهدارید. در هنگام مطالعه، سعی کنید که تمام عوامل حواس پرتی را از خود دور کنید و نسبت به اتفاقات اطراف خود بی‌توجه باشید.

تمرکز در جلسه امتحان نیز، یکی از عوامل مهم نتیجه گیری بهتر از تلاشتان است. قبل از اینکه پاسخگویی به سؤالات را شروع کنید، کارهایی را که انجام آنها از شما خواسته شده است به صورت دقیق مرور کنید و پشت و روی هر صفحه را به دقت بررسی کنید. قبل از پاسخگویی به هر سؤال، آن را دو بار یا بیشتر بخوانید تا مطمین شوید که محتوای آن را به خوبی متوجه شده‌اید. دستورالعمل‌ها را دقیق و جزء به جزء بخوانید و از نوشتن اطلاعات اضافه و نامربوط خودداری کنید؛ زیرا نمره هر سؤال، تنها به اطلاعاتی تعلق می‌گیرد که مورد نظر طراح یا طراحان سؤالات بوده است.

برای تمرکز بیشتر، این مطالب را به خاطر بسپارید:

1-    از ارتباط تلفنی دوری کنید؛ زیرا یک مکالمه کوتاه، ممکن است تا چندین ساعت ذهن شما را مشغول کند.

2-    عواملی را که باعث حواس پرتی شما می‌شود، یادداشت کرده و سپس در زمان استراحت به آنها بپردازید.

3-    اشکالات درسی خود را یادداشت کنید و در زمان باقی مانده تا امتحان، آن اشکالات را از دوستان و همکلاسی‌های قوی، اعضای خانواده و در صورت دسترسی به دبیران، از آنان بپرسید.

4-    سعی کنید که در محیطی آرام و به دور از سر و صدا مطالعه کنید.

5-    قبل از شروع به مطالعه، همه ملزومات، مانند جزوه، مداد و ... را آماده کنید.

6-     اگر در جلسه امتحان به سؤالی برخوردید که هیچ اطلاعاتی راجع به آن ندارید، برای جلوگیری از حواس پرتی و پاسخگویی به سؤالات بعدی، بدون نگرانی به آهستگی نفسی عمیق بکشید و باز هم آن را بخوانید. اگر آرام باشید و با ذهنی شفاف راجع به آن پرسش فکر کنید، این احتمال وجود دارد که چیزهایی در مورد آن پرسش به ذهنتان برسند یا لااقل بخشی از آن را جواب بدهید. اگر هیچ اطلاعاتی راجع به آن سؤال ندارید، اجازه ندهید که عملکردتان و سایر سؤالاتی که پاسخ آنها را می‌دانید، تحت تاثیر این سؤال قرار بگیرند.

7-    اگر در امتحانی موفق نشدید، نگران نباشید؛ چون این موضوع به شدت باعث حواس پرتی شما خواهد شد. نمره کم شما، هیچ ربطی به امتحانات بعدی شما ندارد؛ بنابراین، خودتان را نبازید و به خود قول دهید که با به دست آوردن نمرات خوب در امتحانات دیگر، نمره کمتان را جبران خواهید کرد.

مثبت اندیش باشید

 افکار و انرژی منفی، نه تنها در درس خواندن، بلکه در تمام مراحل زندگی، از عوامل بسیار مهم عدم پیشرفت و موفق نشدن افراد است. در حال حاضر، بسیاری از داوطلبان کنکور در وضعیتی مشابه شما به سر می‌برند؛ پس به مسایلی که ممکن است باعث ایجاد اشکال در مطالعه شما شود، نپردازید. با دیدی مثبت به تمام مسایل نگاه کنید و ایمان داشته باشید که خدای بزرگ، همه عوامل را در راستای سعادت و موفقیت شما قرار داده است.

برای اینکه افکار منفی را از خود دور کنید:

1-     وقت خود را با افرادی بگذرانید که به شما روحیه یا در واقع به شما انرژی مثبت می‌دهند.

2-    هر وقت فکری منفی به سراغ شما آمد، فوراً همان فکر را به شکل مثبت تغییر دهید و با صدای بلند برای خود تکرار کنید؛ مثلاً ممکن است فکرکنید: «همه بچه‌ها یک دور کامل درس را خوانده‌اند و به آن مسلط هستند، اما من هنوز با کتاب سر و کله می‌زنم.» اگر چنین فکری به سراغتان آمد، بلافاصله با صدایی رسا بگویید: «من قبلاً نیز چنین امتحان‌هایی داده‌ و اکثر مواقع هم از آن امتحانات، نمره خوبی گرفته‌ام.»

3-    افکار مثبت و انرژی دهنده خود را در قسمت‌های مختلف خانه و در محل دید خود بنویسید یا هنگام خواب به آنها فکر کنید.

 در پایان این بحث، باید اشاره کنیم تا به خاطر داشته باشید شما قبل از اینکه یک دانش‌آموز باشید، یک داوطلب کنکور هستید که خود را برای شرکت در این آزمون مهم آماده می‌کنید؛ پس نباید اجازه ندهید تا افکار منفی یا عملکرد ضعیفتان در امتحانات، باعث درگیری فکری شما و عدم نتیجه‌گیری خوب از تلاش چند ماهه‌تان شود. بارها دیده شده است دانش‌آموزانی که به خوبی برای کنکور مطالعه کرده‌اند، به خاطر اضطراب از آوردن نمره کم در یک یا چند امتحان، به کلی خود را باخته و حتی بیمار شده و به راحتی وقت باقی مانده تا کنکور را، که از نظر برنامه کنکوری بسیار مهم است، از دست داده‌اند. شما داوطلب عزیز حتماً به این نکته توجه داشته باشید که در صورت کسب نمره بسیار بد نیز، در تابستان وقتی برای جبران امتحانات هست، اما کنکور امسال است که دیگر تکرار نمی‌شود!

علاوه بر موضوع بالا، نکته مهم دیگر این است که اگر شما دانش‌آموز عزیز، برنامه‌ریزی مناسبی داشته باشید و وقت خود را به خوبی مدیریت کنید، می‌توانید افزون بر نتیجه‌گیری عالی از امتحانات، این فرصت را غنیمت بدانید و گام مثبتی به طرف کنکور نیز بردارید؛ به این ترتیب می‌‌توانید با یک تیر، دو نشان بزنید.