خود را برای امتحانات خرداد ماه آماده کنید(قسمت اول)

خرداد ماه، همیشه برای دانش‌آموزان، ماه مهم و پرکار، و ماه امتحانات آخر سال تحصیلی و کسب نتیجۀ 9 ماه حضور در کلاس درس است؛ اما خرداد ماه برای دانش‌آموزان سال دوازدهم، اهمیتی دو چندان دارد؛ زیرا باید خود را برای امتحانات نهایی آماده کنند؛ امتحاناتی که سؤال از طرف دبیر خودشان طرح نمی‌شود و تصحیح اوراق امتحانی نیز بر عهدۀ دبیر دیگری خواهد بود؛ از سوی دیگر، نتیجۀ این آزمون در کنکور آنها نیز تاثیر خواهد داشت، و اگر بتوانند نمره‌های خوبی را کسب کنند، می‌تواند تا 30 درصد در آزمون سراسری آنها تاثیر مثبت داشته باشد. بی‌شک، برای چنین امتحان مهم و سرنوشت‌سازی، باید آمادگی کامل داشت و آن را سرسری برگزار نکرد؛ زیرا اگر دانش‌آموزی مطالب کتاب درسی خود را با دقت مطالعه کند، کسب نمرۀ 20 کار دشواری نیست، و بدون شک، از کسب درصد 100 یا حتی 90 در آزمون سراسری ساده‌تر است؛ زیرا در هر روز، تنها از یک درس آزمون گرفته می‌شود و دانش‌آموز ضرورتی ندارد که ذهن خود را برای پاسخگویی به سؤال‌های متعدد و متنوع دروس مختلف در چند ساعت، آماده کند. همچنین زمان آزمون‌های تشریحی کافی است و دانش‌آموز می‌تواند سرِ فرصت و با آرامش خاطر، دربارة هر سؤال فکر کند و به آن پاسخ صحیح بدهد. به تجربه دیده‌ایم که سطح سؤالات نهایی نیز ساده‌تر از سؤالات آزمون سراسری است، و در نهایت در امتحانات نهایی، تمام دانش‌آموزان می‌توانند نمره 20 بگیرند، و این آزمون، یک آزمون رقابتی مثل آزمون سراسری نیست که فقط یک داوطلب، نفر اول می‌شود و تنها 9 نفر رتبۀ تک رقمی کسب می‌کنند، و حتی اگر دو نفر هم استثنایاً وضعیت مشابه‌ای داشته باشند و به فرض مثال رتبه 100 را کسب کنند، نفر بعدی رتبۀ 102 را خواهد داشت؛ در واقع رتبۀ 101 حذف می‌شود؛ اما همان طور که گفتیم، در امتحان نهایی هیچ منعی برای اینکه کل حاضران در آزمون، نمرۀ 20 بگیرند، و در یک سطح باشند، وجود ندارد، و اگر چنین اتفاقی نمی‌افتد، به دلیل سطح علمی متفاوت دانش‌آموزان است.

در اینجا نکاتی چند به منظور آمادگی هر چه بیشتر دانش‌آموزان دوازدهم برای امتحانات خرداد ماه تقدیمتان می‌گردد.

چگونه درس بخوانیم؟

* یک جدول زمانی تهیه کنید تا از قبل بدانید که طی هر هفته، چند ساعت را باید به درس خواندن اختصاص دهید و در چه ساعاتی از روز می‌توانید بهتر و بیشتر درس بخوانید. دقت داشته باشید که این روزها نباید به توانمندی‌های ذهنی خود مغرور شوید و مطالعه‌تان را به ساعتی در شب و چند ساعتی در تعطیلات آخر هفته محدود کنید؛ زیرا قرار است در امتحانی شرکت کنید که سؤال‌های آن را دبیرتان طرح نکرده است و در نتیجه شما باید تسلط بیشتری بر مطالب درسی خود داشته باشید. فکر مطالعه در شب امتحان و کسب آمادگی در آن زمان را نیز از ذهن خود بیرون کنید؛ چون شما از آینده خبر ندارید و امکان دارد که شب امتحان، به دلایلی خوب یا بد، شما نتوانید مطالعه کنید. باید به این نکته توجه داشته باشید که اصلاً شب قبل از امتحان، زمان فراگیری نیست، بلکه شما در این شب باید به مرور مطالب و حل تمرین بیشتر بپردازید.

* به میزان تمرکز خود نیز توجه کنید تا از زمانی که صرف درس خواندن می‌کنید، حداکثر استفاده را ببرید. اگر از افرادی هستید که در جای خلوت به فکر و خیال فرو می‌روید، در کنار خانواده مطالعه کنید، و برای اینکه صداهای مختلف مزاحمتان نشود، از واکمن استفاده نمایید؛ البته ما هم قبول داریم که تمرکز داشتن و شش دانگ حواس را به درس و مطالعه دادن، کاری دشوار است. اگر شما هم از آن گروه دانش‌آموزانی هستید که زود خسته می‌شوید، بعد از نیم ساعت مطالعه، کمی استراحت کنید، اما نباید زمان این استراحت، طولانی شود؛ حتی یک استراحت 5 دقیقه‌ای هم می‌تواند کافی باشد. در این مدت می‌توانید از جای خود برخیزید و تمرین‌های کششی را انجام دهید و بار دیگر سراغ درس بروید؛ البته بعد از سه یا چهار دورۀ مطالعاتی 30 دقیقه‌ای، می‌توانید به خود یک استراحت طولانی‌تر دهید و تا 15 یا 20 دقیقه استراحت کنید.در مدت زمانی که استراحت کوتاهی می‌کنید، سعی کنید که به سراغ تلفن، تلویزیون و اینترنت نروید؛ زیرا ممکن است که این وسایل، در وجود شما وابستگی ایجاد کند و نگذارد که به سمت درستان برگردید.

* در استراحت‌های کوتاه مدت، از هر کاری مثل خواندن کتاب داستان، تلفن حرف زدن و ... که با کلمات سر و کار دارد، خودداری کنید و اجازه دهید که مغزتان از کلمات به دور باشد تا از خستگی‌اش دور شود. در استراحت‌های کوتاه مدت، در فضای مطالعه یک دور بزنید؛ یعنی موقعیت مکانی خود را در آن لحظه تغییر دهید. 

* توجه داشته باشید که محل مطالعۀ شما باید نور و هوای مناسب داشته باشد تا بدنتان احساس خستگی نکند و تمرکز شما از بین نرود.

* برخی از دانش‌آموزان، به دلیل کوتاهی‌های قبلی و عدم مطالعۀ دقیق، از اینکه سراغ یک کتاب درسی خاص بروند، می‌ترسند و همیشه زمان مطالعۀ درس مورد نظر را به بعد موکول می‌کنند. به چنین افرادی پیشنهاد می‌کنیم که ابتدا به سراغ مباحث آسان کتاب بروند. بدون شک، در هر درسی حداقل 20 درصد مطالب در حد دانش‌آموزان ضعیف نوشته شده است، و شما با مطالعه مباحث مورد نظر و تسلط بر آنها، جسارت لازم را برای مطالعه قسمت‌های دیگر آن درس پیدا می‌کنید. اگر به درستی نمی‌دانید که کدام قسمت‌های کتاب برای مطالعۀ اولیه مناسب‌تر است، این بخش‌ها را از دبیر خود سؤال کنید.

* در حین مطالعۀ درس، مضمون اصلی آن را دریابید و دقت کنید که در این قسمت از درس، بحث به چه موضوعی اشاره دارد و چگونه یا در چه مراحلی آن را بیان کرده است. همراه با خواندن درس، به طور مرتب برای خود سؤالاتی طرح کنید تا توجه شما به موضوع درس، بیشتر جلب شود. سؤالات طرح شده باید با توجه به اصل مطلب و کلید هر پاراگراف باشد.

برای مثال، در مطالب درسی سنگین، متنی را که مطالعه می‌کنید، به بخش‌هایی تقسیم کنید و بعد از خواندن هر بخش، مکث کوتاهی بکنید و سپس مطالعۀ خود را ادامه دهید. این مکث‌ها باعث می‌شود که به فکر خود انسجام بدهید و در انتها بتوانید مطالب را به خاطر بیاورید. دقت کنید که یادآوری باید درست بعد از هر مکث باشد. در هنگام مکث باید از خود بپرسید: «سه نکتۀ اصلی و قابل آزمون قسمتی که خواندم، چه بود؟» و با طرح سؤال‌هایی دربارۀ آن، ذهن خود را آماده کنید. به یاد داشته باشید در نتیجۀ همین یادآوری‌هاست که مطالب در ذهنتان ثبت و ضبط می‌شود.

ممکن است که مرور مطالب در پایان مطالعه، به نظر شما کار طاقت‌فرسا و وقت گیری باشد، اما مهم اینجاست که بدون گذراندن این مرحله، کار مطالعۀ‌تان کامل نخواهد شد و یادگیری عمیق و دقیق، در نتیجۀ مرور و بازبینی مطالب به دست می‌آید.

* دانش‌آموزان معمولاً در ایام امتحانات دچار کمبود وقت می‌شوند و به دلیل استرس زیاد، نمی‌توانند همه فصل‌های کتاب درسی را به دقت بخوانند؛ بنابراین، طبقه‌بندی مطالب کتاب قبل از مطالعۀ یک مبحث، می‌تواند کمک شایانی به شما برای پاسخگویی به سؤالات بکند. برای انجام این کار، می‌توانید قبل از شروع درس، از خود بپرسید که کدام مبحث را خوب بلد هستید، کدام مبحث بسیار مهم است، کدام مبحث نیاز به توجه بیشتری دارد و کدام مبحث اولویت اول را برای مطالعه دارد.

 * مطالعات نشان می‌دهد در صورتی که هشت ساعت بخوابید و تا دیر وقت بیدار نمانید، حافظه  شما بهتر عمل می‌کند. مغز انسان بر اثر اختلال خواب آسیب می‌بیند؛ زیرا خواب زمانی است که در آن زمان، مغز خود را ترمیم و بازسازی می‌کند. مغز شما پس از دریافت اطلاعات درسی، نیاز به بازسازی دارد و خوابیدن، تنها راه مؤثر برای این بازسازی است.

* به خودتان نگویید که این درس را دوست ندارم؛ زیرا این اظهار ناراحتی و انزجار، تاثیر بسیاری بر آرامش و تمرکز شما خواهد داشت، و بپذیرید که این دروس، بخشی از برنامه مطالعاتی شماست و باید با مباحث آن ارتباط برقرار کنید.

* اگر از جزوات و مطالب خارج از کتاب استفاده می‌کنید، دقت کنید که این مطالب، با مطالب موجود در کتاب، انسجام و سازمان‌دهی لازم را داشته باشد تا مطالب مثل حلقه‌های جدا از هم، یک زنجیر در نیایند.

* به اشکالات خود حساس باشید. بسیاری از بچه‌ها اشکالات ساده، مانند: خطای محاسبه، درست نخواندن متن سؤال و … را اشکال نمی‌دانند. آنها بلد نبودن‌های بزرگ را اشکال می‌دانند و بسیاری هم در توهم بلد بودن هستند!

* اوراق امتحانی نوبت‌های گذشتۀ خود، اعم از ترم، نیم ترم، ماهانه و … را بار دیگر مرور کنید تا اولاً به نوعی مرور کرده باشید و ثانیاً اشتباهاتی را که آن زمان داشتید، مجدداً تکرار نکنید.

* هر وقت فکری منفی به سراغ شما آمد، فوراً همان فکر را به شکل مثبت تغییر دهید و با صدای بلند برای خود تکرار کنید؛ مثلاً ممکن است فکرکنید که همه بچه‌ها یک دور کامل درس را خوانده‌اند و به آن مسلط هستند، اما شما هنوز با کتاب سر و کله می‌زنید. اگر چنین فکری به سراغتان آمد، بلافاصله به خود تلقین کنید که توانسته‌اید با مطالعه کافی و مفید، نمرات بهتری بگیرید و با صدایی رسا بگویید: «من قبلاً چنین امتحان‌هایی داده و اکثر مواقع هم نمره خوبی گرفته‌ام.» البته این به معنای آن نیست که به خود اعتماد دروغین داشته باشید، اما افکار منفی، بسیار سمّی است و می‌تواند مانع مطالعه و فراگیری شما شود.

* هنگام مطالعه، در صورت امکان، پشت میز تحریر بنشینید یا اگر روی زمین مطالعه می‌کنید، قوز نکنید و راست بنشینید. کتاب باید به طور مسطح و هموار روی میز قرار بگیرد و فاصلۀ آن با چشمتان حدود 40 سانتی‌متر باشد. اگر وضعیت شما هنگام درس خواندن، سست و نامطمین باشد، خستگی، حواس پرتی و خواب آلودگی، زودتر سراغ شما می‌آید.

* برنامه امتحانات را در محل مناسب، به نحوی که در معرض دیدتان باشد، نصب نمایید و یک هفته قبل از شروع فصل امتحانات، سعی کنید که خلاصۀ دروس را فیش برداری و فهرست نکات مهم را آماده و در پوشه‌ای جمع‌آوری کنید.

ایام امتحانات چه کنیم؟

* شب‌های قبل از امتحان، با دوستانتان راجع به اضطراب و دلشوره و امتحان صحبت نکنید. بهتر است بدانید که نگرانی، همچون یک بیماری مسری، قابل سرایت به دیگران است.

* قبل از دوره کردن هر مطلب جدید، نفس عمیق بکشید و سعی کنید که ذهن خود را از هر فکر دیگری پاک کنید؛ در ضمن، در پایان جدول زمان‌بندی که برای خود تهیه کرده‌اید، زمانی را برای قدم زدن در هوای آزاد در نظر بگیرید. انجام این کار باعث می‌شود که قبل از امتحان فردا، احساس آرامش عمیقی به شما دست دهد.

* بهتراست که شب قبل از امتحان، دوش بگیرید و مطابق معمول هر شب استراحت کنید تا روز بعد، با شادابی و نشاط بیشتری، در جلسه امتحان حضور یابید و سعی کنید که شام را به طور مختصر و سبک میل کنید. هیچ چیز بدتر از آن نیست که شب قبل از آزمون، به اندازه کافی نخوابیده باشید. ممکن است که وسوسه شوید و تمام ساعات شب را بیدار بمانید و خود را برای امتحان آماده کنید، اما هنگامی که زمان امتحان فرا می‌رسد، قادر نخواهید بود همه اطلاعاتی را که یاد گرفته‌اید، به خاطر بیاورید. مغز در این حالت، فقط برای بیدار ماندن تلاش می‌کند. مطالعات نشان می‌دهد که نخوابیدن در شب امتحان، عملکرد حافظه را نابود کرده و به شدت پایین می‌آورد.

* سعی کنید که صبح روز امتحان، حدود 30 تا 45 دقیقه زودتر از خواب بیدار شوید تا  نگاهی کوتاه به لیست مرور و فلش‌کارت خود بیندازید.

* امسال اکثر امتحانات در ماه مبارک رمضان برگزار می‌شود. حتماً در این ایام سحری صرف کنید و با این بهانه که بدخواب می‌شوم، از خوردن یک سحری مقوی و مناسب خودداری نکنید؛ زیرا نخوردن سحری، باعث افت قند خون شما می‌شود و در نتیجه تمرکزتان را در پاسخگویی به سؤالات از بین می‌برد.

* اگر ظرف کوچکی از غذا را به آرامی بخوریم، همان یک ظرف کوچک غذا، بدن را تا زمان افطار نگاه می‌دارد، اما هنگامی که غذا به صورت نجویده، تند تند و با آب فراوان خورده می‌شود، بخش عمده ای از آن به صورت هضم نشده دفع شده و تبدیل به انرژی نمی‌شود. دقت کنید که  حدود 70 درصد هضم غذا در دهان انجام می‌شود؛ چون مری و معده که دندان ندارند تا غذا را خرد کنند؛ بنابراین، آسیاب کردن غذا باید به خوبی در دهان انجام شود. لازمۀ انجام این کار، آن است که لقمه‌های وعده سحری، کوچک باشد. 

* مصرف انواع نوشیدنی‌ها، اعم از آب، دوغ، نوشابه یا انواع دمنوش‌ها بین خوردن غذا، موجب رقیق شدن آنزیم‌های هضم کننده شده و دیگر غذا هضم نمی‌شود؛ انواع اسیدها و آنزیم‌هایی که در معده وجود دارند، قرار است که غذا را تبدیل به مولکول کنند، و اگر پرخوری هم به آب خوردن وسط غذا اضافه شود، آن‌گاه بازگشت اسید به مری (همان ترش کردن) اتفاق می‌افتد. همچنین مصرف سوسیس، کالباس، غذاهای خشک، کوکو، کتلت و بادمجان در سحری مضر است و توصیه نمی‌شود، اما مصرف سالاد، برنج با خورشت، نان، میوه و یک فنجان شیر، مناسب این وعده غذایی است.